Bir önceki bölümde verdiğim örnek cümlede yapmış olduğum hatayı gözden kaçırmayarak düzeltmemi sağlayan Mrs. Kedi'ye bir kez daha teşekkür ederek yeni konumuza geçiyorum. Bu bölümde bir arkadaşımızın önerisi üzerine sıklıkla hataya düştüğümüz kesme işareti (') 'ne değinmek istiyorum. Kesme işaretinin özel adlara getirilen eklerden önce kullanıldığını çoğumuz biliyoruz. Ancak kesme işaretinin nerelerde kullanılmayacağı, sanırım biraz daha kafa karıştırıcı. Bu yüzden kesme işaretinin kullanılmaması gereken yerleri ayrı bir başlık altında incelemenin daha uygun olacağını düşündüm.
1. İlk önce, özel adlara getirilen durum, iyelik ve bildirme eklerinde kesme işaretinin kullanıldığı birkaç örnek vereyim.
Türkiye'nin başkenti Ankara'dır.
Kurtuluş Savaşı'nı Atatürk'ün önderliğinde kazandık.
Ülkemizin en tanınmış şairlerinden biri de Nazım Hikmet'tir.
2. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır.
Orhan, Necdet Bey'in tavuğunu yakalamaya çalışıyordu.
Adile Hanım'a güzel bir manto aldı.
3. Kısaltmalara getirilen eklerde kesme işareti kullanılır.
TDK'nın bazı kurallarına aklım hiç ermiyor.
4. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.
Başvurular 30 Aralık'a kadar yapılabilir.
Başvurular 31 Aralık 2021 Cuma'ya kadar yapılacaktır.
NERELERDE KESME İŞARETİ KULLANILMAZ!
1. Sonunda 3. tekil kişi iyelik eki olan özel adın sonuna ayrıca bir iyelik eki geldiğinde kesme işareti kullanılmaz.
Çanakkale Zaferi, Kurtuluş Savaşımızın önsözüdür.
2. Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz. En sık yapılan hatalardan biridir.
Bu yazıyı yazarken Türk Dil Kurumunun yayınladığı Yeni İmlâ Kılavuzu'ndan faydalandım.
Emekli maaşını T.C Ziraat Bankasından alacağım.
3. Başbakanlık, Rektörlük gibi sözlerin yanına ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde kesme işareti kullanılmaz, yumuşak g kullanılır.
Hastane yolunu yapmak, bakanlığın işi mi? Bakanlık'ın YANLIŞ
Bakan istifa mektubunu başbakanlığa gönderdiğini açıkladı. Başbakanlık'a YANLIŞ
4. Özel adlara getirilen yapım eki, çokluk ekleri ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
Ziya Gökalp, Türklüğün Esasları isimli kitabını 1923 yılında yazmıştır. Türk'lüğün YANLIŞ
Türkçenin lehçeleri geniş bir coğrafyada konuşulmaktadır. Türkçe'nin YANLIŞ
5. Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz, kendisinden sonra gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz.
Atatürk büyük bir deha, onun yaptığı faydalı işleri saymakla bitmez. O'nun YANLIŞ
Bir sonraki bölümde görüşmek üzere, sevgiyle kalın.
pekiiii :)
YanıtlaSilcansu, mehtap, kendi dünyasında, okumadığın ağaç ev sohbetleri :)
Silandromeda bi de :)
SilTeşekkürler deep. Sırasıyla okuyayım hepsini:)
SilCansu ve Mehtap'ı okuyup yorum yazmışım zaten, iyi takip etmiyorsun:))) Kendi Dünyasında ve Andromeda'yı da şimdi okudum:) Bildiğim kadarıyla artık kaçırdığım başka kimse yok:)
Silbelki yorum yaptın da onlar geç yayınladı senin yorumlarını ondan gözükmüyordu bu sabah :) kaçırdığın var, bilerek söylemedim, incele yazımın yorumlarını hihihi :)
SilBiliyorum. Yazacağım yorumu yanlış değerlendirme potansiyelini taşıyanlara karşı aldığım naçizane tedbir;) hihihi:)
SilÇok zor bu kesme işareti mevzusu :( Okulda öğrendiklerimiz değişince hepten karıştı işler.
YanıtlaSilMr. Kaplan yeni uyandığım için ben tam algılayamamış olabilirim ama şu cümlede kesme işareti kullanmışsınız:
"Cumhuriyet'imizin kıymetini bilmek zorundayız. " (iyelik eki var)
Sonra kullanılmayan yerleri anlatırken:
"1. Sonunda 3. tekil kişi iyelik eki olan özel adın sonuna ayrıca bir iyelik eki geldiğinde kesme işareti kullanılmaz.
Çanakkale Zaferi, Kurtuluş Savaşımızın önsözüdür." (yine iyelik eki var)
İkisi birbiri ile çelişiyor gibi geldi bana ama hangisi doğru bilemiyorum. Bu konuda çok eksiğim var sanırım. Tekrar tekrar okuyacağım bu yazınızı hatta yazılarımı yazarken dönüp tekrar bakacağım Mr. Kaplan. Bu yazı dizisi gerçekten çok faydalı olacak düzgün yazmak isteyenlere, tekrar teşekkürler :)
Kesme işareti ile ilgili TDK kuralları değiştirip duruyor Mrs. Kedi:) Bu yüzden kafamız karışıyor tabii. Belirttiğiniz konu benim de dikkatimi çekmişti ve özellikle tartışma yaratabilecek bir örnek seçtim:)
SilCumhuriyet, özel isim bu yüzden kesme işareti kullandım. Bu kesme işareti kullanılan yerleri sıraladığım 1. maddeye giriyor. "Atatürk'ümüz bu Cumhuriyet'i bize armağan etti" cümlesinde yine "Atatürk", "Cumhuriyet" kelimesi gibi özel isim ama her ikisinin sonunda iyelik eki barındırmıyor.
Kurtuluş Savaşı özel ad ve belirtisiz isim tamlaması olup 3. tekil kişi (i,ı) iyelik eki almış halde. Bu yüzden kesme işareti kullanılmayan yerleri anlattığım 1. maddede belirttiğim üzere kesme işareti kullanılmıyor. Benzer bir örnek daha verecek olursam, "Çanakkale Boğazımızda bol lüfer bulunur."
Ben böyle anladım. Eğer açıklamamı tatmin edici bulmadıysanız, lütfen bildirin, biraz daha çalışayım dersimi. Hassasiyetiniz beni çok mutlu ediyor, bilmenizi isterim ayrıca. Çok teşekkürler:)
One minute!:)
SilTürkiye Cumhuriyeti deyince özel ama "cumhuriyet" tek başına özel isim değil Mr.Kaplan ama sizin örnek cümlenizde tek başına da olsa "Türkiye Cumhuriyeti" anlamında kullanıldığı için özel oluyor diyelim. Savaş kelimesi de aynı, tek başına özel isim değil ama Kurtuluş Savaşı deyince özel oluyor. Bu bağlamda iki cümledeki kullanımlar arasında fark olmamasına rağmen neden birinde kesme işareti varken diğerinde yok tam netleşmedi zihnimde. Affınıza sığınarak sizi biraz daha zorlayacağım bu konuda :)
SilBen iyelik eki aldığı cümlelerden bahsediyorum. Yani şu ikisi arasındaki farkı anlayamadım maalesef :D
SilCumhuriyet'imizin
Kurtuluş Savaşımızın
OK. Özellikle TDK'nın yaptığı son değişiklikle kurum, kuruluş, vs. adları ek aldığında kesme işareti kullanılmaz kuralı hayli sıkıntı yaratmış. Hangisi kurum, hangisi değil tartışma yaratıyor. Türkiye Cumhuriyeti bir kurum mu meselâ? Ya da Anayasa Mahkemesi.
SilTDK bu konuda çok fazla örnek vermemiş. Ama genel olarak Türkiye Cumhuriyeti ve cumhuriyet kelimeleri ek aldığında kesme işaretinin kullanılmaması kabul görüyor. Ben bunu cumhuriyetin bir kurum adı olarak görülmesine bağlıyorum. Doğru diyorsunuz, "cumhuriyet" tek başına özel isim değil. Cumhuriyet deyince aklıma sadece Türkiye Cumhuriyeti geldiği için yanıldım muhtemelen:)) Bu yüzden örnek olarak verdiğim "Cumhuriyet'imizin kıymetini bilmek zorundayız." cümlesini değiştireceğim.
O zaman Kurtuluş Savaşı örneğinden gidelim:
"Kurtuluş Savaşı'nı Atatürk önderliğinde kazandık."
"Kurtuluş Savaşımızın baş kahramanı Atatürk'tür."
Anlaştık mı?:) TDK beynimizi kaynatmak için birebir bazı kurallarda. Yani özel isimse veya özel isim tamlamasıysa ne karıştırıyorsun, hepsine koy kesme işaretini geç:)) Teşekkürler:)
Kesinlikle katılıyorum TDK yaptığı değişikliklerle beynimizi çorba gibi karıştırdı. Ben yeni kurallardan emin olamadığım için bazen okulda öğrendiklerimle devam ediyorum hayatıma ki onlar daha doğru geliyor gözüme :) Uğraştırdım sizi de kusuruma bakmayın :)
SilNe demek, bilâkis memnun oldum. Çok teşekkür ederim:)
SilTDK’nın zırt pırt karar değiştirmesi cumhuriyet tarihimizin en büyük utançlarından biridir. Doğru mu yazdım, yanlış mı :)))
YanıtlaSilYorumda da yazdığım gibi bu ‘ , ; üçlüsü benim karabasanlarıma konu oluyor. Hakikaten çok teşekkür ederim. Fakat oturması için baya bir çalışacağım.
Bu arada dilbilgisine göre Tanrı’nın anlamında kullanılan “O”, bu durumda küçük yazılıyor ama TDK buna kızmasın bir devlet kurumu olarak? Misâl; Bizler O’nun yarattıklarıyız derken, O’nun demiyoruz, onun diyoruz ya da peygamberler için de Bu durumda “Bilindiği üzere; o, son hutbesinde demiştir ki....” diyoruz.
Doğru, doğru:)))) Önümüzdeki bölümde noktalı virgül işaretine ";" değineceğim. Sanıyorum bu virgül ve kesme işaretine kıyasla daha basit. Ama bir araştırmam lâzım önce yine de:)
Silİlahi Sadece C., karpuz kabuğu getirmeyin TDK'nın aklına şimdi:)) Ne büyük günâh işlediklerini bilseler anında küçük "o" büyür birden, hemen arkasından, kesme işaretiyle bir adım öne alınır, yetmezse tırnak işaretinden bile yardım istenir. Dilimiz lâiktir lâik kalacak!:))) Bu arada "günah" kelimesinde kurallara aykırı olduğunu bildiğim halde özellikle şapka işareti kullandım, günâha girmemek için:)
Bu yorum yazar tarafından silindi.
SilAslında benim ; ve , ile ilişkilerim çok seviyeliydi ama aramıza başka diller girince hepsi birbirine karıştı. Meselâ Kedi'miz düzeltsin yanlışım olabilir, İngilizcede ";...;" yapısı vardır, o Türkçede yok ama onun yerine değişik virgül kombinleri var, aklım karıştıkça karışıyor. Şapka işareti konusunda Yamalı Poğaça bloğunda şahane bir yazı vardı (ki o bloğu okumuyorsanız ısrarla öneririm, imla kurallarına bakışı hem uzman gözüyle, hem mizahla..) şuraya izninizle linkini bırakayım: https://adnanalgin.wordpress.com/2013/03/19/ala-pek-ala/
Silİngilizcede bol miktarda "ve" kullanıyorlar. Türkçeye ters bir durum. Aynı cümlede ikinci "ve" sırıtıyor. Belki dilbilgisi yönünden bir sorun teşkil etmiyor ama hani kulağımı ısırıyor diyorum ya öyle bir şey. Bu konulara da değinmek için sabırsızlanıyorum. Bir de tekrar kelimeleri canımı sıkıyor. Mesela birbiri ardına gelen iki cümlenin aynı kelimeyle başlaması ne kadar rahatsızlık verici. İngilizceye has noktalama işaretlerini bildiğim söylenemez, bir öğreten bulursak öğrenebiliriz;)
SilBahsettiğiniz blogu bilmiyorum, mutlaka bakacağım. Wordpress'te yazması talihsizlik benim için, blogger'a daha aşinayım. Teşekkürler, bunun gibi dile meraklı, ilginç blog tavsiyelerinizi her zaman beklerim:)
Kendi içinde virgülle ayrılmış cümleleri ardı ardına kullanırken noktalı virgül kullanıyorum ben. Bu konuda başka da bilgim yok sanırım :))) Örnek verecek olursam:
YanıtlaSil"Güneş gider, ay gelir; gün biter, gece başlar."
Ben noktalama işaretlerinde çoğu zaman iç güdüsel karar veriyorum :) Demek ki zamanında iyi öğretmiş öğretmenlerim diye düşünüyorum. Değişen kuralları öğreten bir öğretmenim olmadığı için de yeni kuralları göz ardı etme eğilimindeyim sanırım :D
Ben noktalı virgül konusunu henüz hiç çalışmadım. Şimdiye kadar kullandığım yerler şöyle; deyip arkasından sıralarım artık virgülle ayırdığım sözcük ve cümlecikleri. Yani noktalı virgülden önce kısa bir giriş, sonra birbiri ardına dizilmiş detaylar. Bakalım çalışınca, örnekler verince daha iyi oturur yerine:) Sizin örnek verdiğiniz cümle bir şiir, mani havasında. Ben o cümlede noktalı virgül kullanmaz, şöyle yazardım.
Sil"Güneş gider ay gelir, gün biter gece başlar."
Ben de öyle Mrs. Kedi. Farkımız siz bu özelliğinizi iyi öğretmenlerinize bağlıyorsunuz. Bende o da yok. Ama ilkokuldan beri ilgimi çekmiştir adabına uygun yazı yazmak:) Edat nedir, zamir nedir bilmezdim ama anlam bilgisi kompozisyonum iyiydi her zaman. Hani üniversiteyi bitirene kadar ders kitabı dışında kitap da almamıştım elime. Gerçekten benim kalkıp sizin yanınızda dilbilgisi üzerine tartışma yapmak komik geliyor bazen:) Neyse öğrenmenin yaşı yoktur diyelim:)
Bu konu bir sonuca bağlanamaz gibi geliyor bana. Okulda öğretilenler şu anda yanlış. Ancak bununla da kalmıyor, durmadan yeni kural çıkarıyorlar, karar değiştiriyorlar. Yine de çok teşekkür ederim, güzel toparlamışsınız. TDK’nın sitesinden okuduğumda hepten karışmıştı kafam. Selamlar.
YanıtlaSilHaklısınız, bazı hususlarda ciddi yayın organlarında farklı uygulamaları görmek mümkün. Bu bakımdan önümdeki yazıyı okurken eğer verilmek isteneni rahatça anlayabiliyorsam ve kulağım rahatsız olmuyorsa TDK'da şöyle, sen yanlış yazmışsın demem. Yukarıda, yorumlarda örnek verdiğim gibi, kurum, kuruluş adlarından kesme işaretinin kaldırılması kargaşaya yol açmış görünüyor. Öğrenciler için zor, sınavlar TDK'nın güncel kurallarına göre değerlendiriliyor. Ben kurum adını kesme işareti ile ayıran bir kişiye hata yaptın demek istemiyorum. Ama herkesçe kabul görmüş ve zırt pırt keyfe göre değiştirilmeyen kurallara uymanın gerekli olduğunu düşünüyorum. Teşekkür ederim, sevgi ve saygılarımla:)
SilKesme işareti ile ilgili kurallar bize öğretildiği yıllardaki gibi değil,(kabaca 90'lar diyelim) bu yüzden karışıklık oluyor bende. Başka birkaç konuda da yaptılar bunu. Kınıyorum kendilerini:)
YanıtlaSilKatılıyorum. Dilimizin fazla oynanması hoş değil. O zaman kafalar karışıyor işte. Ben de kınıyorum.
SilTDK sitesinden;
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen; Türk istiklalini, Türk cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.
Cumhuriyetimizin 97. yıl dönümü hepimize kutlu olsun. Yaşasın cumhuriyet!
TDK Başkanı Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN'in kutlama mesajından;
Tarihi büyük kahramanlık örnekleriyle dolu yüce Türk milletinin Kurtuluş Savaşı’ndaki eşsiz mücadelesi ve üstün fedakârlıklarıyla kurulan Cumhuriyet, gücünü millî şuurdan alan görkemli bir zaferin sonucudur.
Bağımsızlığımızın simgesi Cumhuriyet Bayramımız kutlu olsun!
"cumhuriyet" kelimesine dikkat edin, küçük harfle mi yazılmalı, büyük mü? Bana göre büyük harf kullanılmalı, yani bana göre çok değerli bir profesör TDK başkanı, büyük harf kullanmakta haklı. Fakat kendi kurumunda sözü geçmeyen biri sanki. Teşekkürler:)
:)
Silson yazımdaki mimi yapsanaa, diller kelimeler, seveceğin bir konuuuu :)
YanıtlaSilO lâ lâ:) Tam benlik. Hemen yapayım. Ağaç Ev Sohbetlerinin bu haftaki konusunu bilsem onu da yazardım bu gece. Önümüzdeki hafta işlerim olacak, blogcumdan uzak kalma durumum var. Geç de olsa sohbet konusunda yazarım ama gecikebilirim.
Silyarınki sohbeti sessiz gemi yapacak. ona sorabilirsin.
SilAyıp olur şimdi, düzeni bozmayalım. Müsait olduğumda yazarım deep:)
Silsessiz gemi, bu gece tam onikide yayınlıycakmış :)
Silyayınladı şimdi :)
SilOK, tşk:)
SilKesme işaretiyle uzaktan alâkalı olup aklıma takılan bir şey var. Kısaltmalardan sonra kesme işareti kullanıldığında kısaltmanın uzun haline göre ek konmaz mı? Yani TDK'nın değil, TDK'nun. Elbette TBMM gibi herkesçe bilinen (hâlâ bilindiğini umuyorum) kendisi bir kelime olarak kabul edilen kısaltmalarda kesme işaretinden sonra kısaltmanın okunuşuna göre ek geliyor: TBMM'ye. Yazarken farkettim, aslında sorum şuymuş: TDK artık bilinen, kelimeleşmiş bir kısaltma oldu mu?
YanıtlaSilBildiğim kadarıyla bütün kısaltmalar kesme işaretiyle eklerinden ayrılır ve kısaltılmış okunuşuna göre ek alır. Türkçede k ve h harflerinin okunuşu, ke ve he şeklindedir. Bu nedenle doğru yazım şekli "TDK'nın" değil, "TDK'nin" dir.Teşekkür ederim:)
Sil