MASUM BİR ADAMIN İTİRAFLARI - BÖLÜM 64/4

Stream'e, “Sen farkı görmüyorsun ya da görmek istemiyorsun belki ama ben gerçeğin farkındayım. Churchill, "Demokrasiye karşı en iyi argüman, ortalama bir seçmenle beş dakikalık konuşmanızdır." demiş. Aynı şey ortalama bir yargıç için de rahatlıkla söylenebilir, çünkü ne siz, ne de size oy verenler, safsatalarınızın gerçek dünya üzerinde nasıl bir etki yarattığını anlamaktan hayli uzaksınız.” dedim.

Stream, “Churchill asla böyle bir şey söylemez.” dedi.

“Haklı olabilirsin, John. Belki de uydurmuş olabilirler. Ama asıl mesele bu değil.” dedim.

Önemli olan, sözün doğruluğuydu. Yanlarından ayrılmak için eşyalarımı toplarken Moss tartışmaya katıldı.

“Avukatının ünlü biri olduğunu bildiğini sanıyorum. Pek çok kez idam cezanı neredeyse müebbede çeviriyordu. Fakat yargıçların çoğu, sistemden yararlanan birine karşı cömert davranmaya pek meyilli değiller.” dedi.

“Jane, müvekkilinin zihinsel engelli olduğuna dikkat çeken bir avukata tam beş bin dolar para cezası verdin. Adamı tanıyordum. Yaşamım boyunca engelli olduğu bu kadar belirgin olan başka bir insan görmedim.” dedim.

Moss, “Üzerimize molotof kokteylleri atan sadece senin avukatın değildi.” dedi.

“Sizden anladığım şu: Agresif avukatlara kızıyor, bu yüzden acısını müvekkillerinden çıkarıyorsunuz. Diğer taraftan söyleyecek bir şeyleri olmasa bile beceriksiz avukatları daha fazla dikkate alıyorsunuz. Doğru mu anlıyorum?” dedim.

Stream” Eğer duruşmada bir avukat yüz kez itiraz etmezse sizin gibi adamların gözünde beceriksiz oluyor. Gerçek şu ki, pek çok avukat her konuyu gündeme getirmiyor, çünkü onların çoğu anlamsız olduğu için sonucu etkilemez. Zayıf bir iddiada bulunmanın, hiçbir iddiada bulunmamak kadar zararlı olduğu kabul edilir.” dedi.

Ailem dindar değildi, ama hem annem hem de babam iyiliğe ve kötülüğe inanıyordu. Belki de bu yüzden Utah'daki üniversitede kendimi evimde hissetmiştim. Beni çevreleyen Mormonların çok net bir doğru ve yanlış görüşü vardı. Dini inançlarını paylaşmadım ama ahlak anlayışlarını kolaylıkla benimseyebilirdim. Ne kadar yanıldığımı anlamak için cinayetten hüküm giymem gerekiyormuş.

Stream'e, “İdam koğuşunda ölümü bekleyen kaç mahkûm var?” diye sordum.

“Kesin bir bilgim yok.” dedi.

Moss'a baktım. Omuz silkti.

“Üç yüz kırk beş” dedim. “Eğer şu anda ikinizi de vurup öldürecek olsam, üç yüz kırk tanesi, dama oyunlarından başlarını bile kaldırmaya tenezzül etmez. Hatta onlar, bu yaptığımın doğru bir şey olduğunu gayet rahat söyleyebilirler. Bu ahlaki mutlaklar neyi gösterir biliyor musun?" dedim.

Stream, “Katillerle dolu bir hapishanede ahlaki otorite mi arıyorsun?” diye sordu.

“Aslında, ölüm hücrelerindeki birçok mahkûm, idam cezasının olması gerektiğine en az sizin kadar inanıyor. Ancak onlardan hiçbiri, devlete, birini öldürmesi için yeşil ışık yakmadan önce, her şeyin araştırılıp kesin kanıtlarla ortaya dökülmesini istemenin gereksiz bir talep olduğunu düşünmüyor." dedim.

Stream, “Hiçbir şeyden kesin olarak emin olamayız.” dedi.

“Ben olurum. Ben karımı öldürmediğimden kesinlikle eminim.” dedim.

Bir süre duraksadım. Döndüm ve TV'nin yanında, duvara astığım katilin resmini gösterdim. Stream'e baktım,

“Kesinlikle emin olduğum başka bir şey daha var. Sen ve Jane, eğer sizin kafanızdan gidilseydi, ben ölecektim ve ne siz ne de başka biri masum olduğumu asla öğrenemeyecekti.” dedim.

Moss, “Bu doğru, Bay Zhettah.” dedi. “Ne demek istediğinizi anlıyorum, gerçekten anlıyorum fakat ondan önce, jürinin eldeki kanıtlara dayanarak karar verdiği bir hukuk sistemimiz var.” dedi.

“Yanlış yargılanan siz olmadığınız sürece on iki yabancıya güvenmek kolay olmalı. Belki bu beni ahlaki evreninizde otoriter yapar, ama ölüm ateşine odun taşıyan bir çete üyesi olmaktansa doğru şeyi yapmaya çalışan bir diktatör olmayı tercih ederim.” dedim.

Tabağımı plastik çöp torbasına koydum. Görüşmek üzere, dedim.

Stream, “Omlet için teşekkürler.” dedi.

Çabuk ayrıldım, bu yüzden benim öfkeli halimi fark etmediler. Bana göre bu son tartışmayı kazanmıştım ama bunun sebebi bana zor soru sormuş olup olmamaları mıydı, merak ettim: Bu bize bir şeyler öğretebiliyorsa, tam olarak beklediğimiz hangi dersi öğrenmekti? Ve mesele eğer öğrenmek değilse, neden buradaydık? Sofist oluyorum diye endişelenmeye başlamıştım.

Ölüm hücresinde kaldığım yıllarda Olvido ile ailem hakkında sadece iki kez konuşmuştum: tanıştığımız gün ve bana temyiz başvurumuzun geri çevrildiğini söylediği gün.

“Haberler kötü.” demişti.  Bu her şeyi kaybettiğimiz anlamına gelmiyordu ama Eyalet Mahkemesinden gelecek karara epeyce umut bağlamıştık.

“Federal hâkimlerin daha adil olduğunu duymuştum.” dedim.

“Adil olmakla hiçbir ilgisi yok.” demişti. Anladığım kadarıyla Olvido, Eyalet Mahkemesinden çıkacak kararları önemsiyordu. Çünkü Federal Mahkemede yargıçların masum olup olmadığınız konusunu daha fazla dikkate aldıklarını düşünüyordu.

“Peki, ne anlatmaya çalışıyorsun?” diye sormuştum.

Olvido, “1990'lı yıllarda yayınlanan Yargıtay emsal kararında, yargılamada kanaat ve karar adil olduğu sürece, devletin masum bir insanı idamla cezalandırmasında, ABD Anayasası bakımından hiçbir engel bulunmadığına hükmetmişti.” dedi.

“Eğer masum bir kişi ölüm hücresine gönderilirse, bu durum açık bir haksızlık değil mi?” dedim.

“Elbette, senin bunu haksızlık olarak düşünmen mümkün.” dedi.

Ona babamı en son gördüğüm bir anımdan bahsettim. Üniversite birinci sınıftayken Noel tatili için eve gitmiştim. Sınavlarımız ocak ayında olduğu için zamanımın çoğunu çalışmakla geçiriyordum. Bir sabah, felsefenin ne olduğunu bile bilmeyen babam ne okuduğumu sorduğu sırada, Sokrat’ın diyalogları arasında kaybolmuştum. Onların, hükümetin insanlara adil davranmasının ne anlama geldiğini düşünerek zamanlarını geçiren gerçekten zeki insanlar olduğunu söyledim. Annem odaya girdiğinde babamın keyfi yerindeydi.

“Quizás mi hijo va a ser un profesor.”* demişti. Ben istesem bile öğretmen olmam için notlarım yeterli değildi ama onun gururunu kıracak bir şey söylememiştim. Annem ise ikimizden de daha gerçekçiydi ve boş konuşmaktan hoşlanmazdı.

“Qué loco.** Bardağın yarısı boş mu, yoksa dolu mu diye tartışarak geçimini sağlayabileceğini mi düşünüyorsun?” dedi.

Babam güldü ve annemi alnından öptü. Kolunu boynuma doladı ve beni kendine çekti. Motor yağı, deri ve taze biçilmiş çimen kokuyordu.

“En mi vida, el vaso siempre está medio lleno”*** dedi. Dediği doğruydu. Onun bardağı her zaman yarı doluydu.

Federal Polis ve ordunun onun peşinde olduğunu bilmiyordu. Otuz altı saat sonra öldü, fakat yatağında hâlâ gülümsüyordu.

Olvido'ya “Neden biliyor musun?” diye sordum.

Başını sallamıştı. Biliyordu. Amacı doğrultusunda hizmet etmişti. Karısını sevmiş ve onun geçimini sağlamıştı. Oğlunu Amerika'ya göndermişti. 


“Ona Amerika'da masum ya da suçlu olmanın herhangi bir fark yaratmadığını söyleseydim bana asla inanmazdı. Senden ve diğerlerinden Meksika'ya gitmemenizi ve akrabalarımı bulmamanızı istediğimde, onların benden utanacaklarından endişeleniyordum. Fakat artık benden utanacaklarından eminim.” dedim.

Sonra, Olvido bana şaşırtıcı bir şey söyledi. Ona eyalet mahkemelerinin neden daha iyi olduklarını sorduğumda,

“İster inan, ister inanma, Teksas'ta << masum birini asla idam edemezsiniz >> diye kendine has bir kuralı var.” demişti.


*“Quizás mi hijo va a ser un profesor.”: İspanyolca, "Benim oğlum öğretmen olacak."

**“Qué loco.”: İspanyolca, "Çıldırmışsın sen."

***“En mi vida, el vaso siempre está medio lleno”: İspanyolca, "Hayatım boyunca bardağım hep yarı doluydu."

(Devam edecek)

AĞAÇ EV SOHBETLERİ # 46

Sevgili Kedi Mırıltısı moderatörlüğünde sürdürülen Ağaç Ev Sohbetleri'nin 46. Hafta konusunu görünce şimdiye kadar hiç aksatmadığım sohbetlere ilk kez pas diyeceğimi düşünsem de sevgili İrem Can'a saygısızlık olmaması için yine de bir şeyler yazmak istedim. Önerilen konu başlığı hakkında hiçbir bilgim yoktu zira. Ağaç Ev Sohbetleri, yediden yetmişe her yaşta belli bir kültür seviyesine sahip insanların değişik konularda görüşlerini paylaştığı güzel bir platform. Yeri geldi derin konularda dünyayı kurtarmaya, kendimizi keşfetmeye koyulduk satırlarımızda. Bazen daha basit ve eğlenceli konularda fikirlerimizi dillendirdik. Bu kez, ilk defa duyduğum bir konuda ahkâm kesmeye hazırlanıyorum. İşte haftanın konusu:

K-Pop hakkında neler düşünüyorsunuz? Dinlediğiniz bir grup var mı? Peki favori bir şarkınız da var mı? Özellikle de ülkemizdeki K-Pop ön yargısını nasıl buluyorsunuz?

Soruları ilk kez gördüğümde şaşırdım. K-Pop adını daha önce hiç duymamıştım. Evet pop, pop'tu ama K'sı ne anlama geliyordu? Blog dünyasında ilk beklediğim yeni şeyler öğrenmek olduğu için merak edip hemen araştırmaya başladım. Demek ki, Kore pop müziğine bizim gençler K-Pop derlermiş. Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıp diyerek araştırmama devam ettim. Söz konusu müzik türü için kimler ne demişler epeyce bir yazı ve yorum okudum. Yetmedi, popüler olan birkaç müzik parçasını da dinledim.

Öncelikle K-Pop'un Z-Kuşağı gençler arasında en az anime dizileri kadar yayıldığına ve fanatikleri olduğuna şaşırdım. K-Pop tutkunu gençler, kendilerinden yaşça büyük insanların kendilerini anlamadıklarını düşünüp büyük öfke duyuyorlar onlara hatta. Batının İngilizce müziğinden ne anlıyorsunuz? diye çıkışıyorlar, kendilerini eleştirenlere büyük tepki gösteriyorlar. K-Popçuların hayran oldukları sanatçılar, pek çoğunun idolü olmuş. Gençlerin kendi aralarında K-Pop temelli, başkarının anlamadığı bir dil oluşmuş, bu da onlara bir özgürlük alanı sağlıyor. 

K-Pop sanatçıları büyük bir sektör tarafından yönlendiriliyormuş aslında. Hepsi birbirine benzeyen sanatçılar, önce yetenekli gençler arasından seçilip günde on sekiz saat yoğun bir çalışmaya tabi tutuluyor, renkli saçlar ve farklı giysilerle dev prodüksiyonlarda halkın önüne çıkarılıyormuş. Bu gençler artık yaşamlarının 24 saatini toplumla paylaşmak zorunda kalıyor, karşı cinsle ilişkiye giremiyor ve bir hata yapmaları durumunda derhal gözden düşüyorlar. 

Daha ziyade muhafazakâr ailelerin çocukları daha fazla ilgiliymiş. Çünkü, gerek giyim tarzları ve müziklerinin sözleri seksi olmaktan uzak ve sözler küfür içermiyormuş. Gençlerin K-Pop ve Kore dizilerine tutkunluğu öyle bir seviyeye gelmiş ki, içlerinde pek çoğu Kore dilini öğrenmek, Kore'de yaşamak ve hatta bir Kore'liyle evlenmek hayâllerini süsler olmuş. 

Bu bilgilere sahip olduktan sonra K-Pop hakkında olumsuz düşüncelere sahip olduğumu söyleyecek kadar aklımı yitirmedim. Tamamen kuşak farkından kaynaklanan farklı ilgi alanlarına sahip olmamız doğal. Bu çerçevede bulunduğum yeri korumak istiyorum yine de.

Doğal olarak dinlediğim ya da favorim olan bir K-Pop şarkısı yok. Sadece müzik türü değil, sanatın her bir dalında önyargılı olmak taraftarı değilim. Ancak şunu rahatlıkla söyleyebilirim: Bizim kuşak rock müziği dinlerken bizden öncekiler Türk Sanat Müziği dinlerler ve bizim o gürültülü şeyden ne anladığımızı merak ederlerdi. Zaman gelecek, bugün K-Pop dinleyenlere, çocukları ve torunları da ne anlıyorsunuz bundan? diye çemkirecekler. Hayatın olağan akışı diyoruz buna.

MASUM BİR ADAMIN İTİRAFLARI - BÖLÜM 63/4

Raging Bull'da Jake LaMotta'nın sandviç yerken televizyon antenini ayarlamaya çalıştığı bir sahne vardı. Orta siklet şampiyonluğunu kazandıktan sonra yeniden kaybetmişti. Bir süre sonra, LaMotta’nın göbeği şortunun üstüne taştığı için kardeşi onunla dalga geçmeye başlamıştı. Sonsuza dek sıkı bir disiplin uygulayamazsınız. Sıkıntılarınız arttığında, stresinizi üzerinizden atmak için geç kalırsanız kendinizi bir anda hücrede uyanmış bulursunuz.  Cumartesi günü öğleden sonra, Lockhart'taki bir barbekü restoranından çıktım ve US183 yolu üzerinden şehre geri dönerken, Teksas eyalet polisi tarafından çevrildim.

Polis, kaskını çıkardı, ehliyetimi ve trafik sigorta poliçemi istedi. Gözleri kobalt mavisiydi. Sinekkaydı bir sakal tıraşı olmuştu. Belgelerimi aldı, bulunduğum yerde kalmamı söyledi ve arabasına geri döndü. Çizmelerinin asfaltta çıkarttığı ses kalp atışlarımı hızlandırmıştı. Dikiz aynasından telsizle konuştuğunu ve bilgisayar klavyesine dokunduğunu görebiliyordum. Kaçmaya kalksam, beni yakalamalarının uzun sürmeyeceğinden emindim. Tutukladıkları takdirde bildiklerimi paylaşmam karşılığında acaba beni serbest bırakırlar mıydı? Onlara nasıl bir anlaşma önereceğimi zihnimde test ediyordum. “Uçağı düşen yargıçları tanıyor musunuz?” diye kendi kendime soruyordum. Sonra yine kendi kendime “Evet, yaşıyorlar ve nerede olduklarını biliyorum.” diye cevap veriyordum. Aklımdaki muhakeme devam ederken polis arabamın yanına geri döndü.

“Seni hatırlıyorum, Bay Zhettah” dedi.

"Buralarda oldukça meşhur birisin. Bu seferlik seni uyarmakla yetinip görmezden geleceğim. Hız sınırı yüz on km/s. Tamam mı? İyi günler, efendim.” dedi.

Omzundaki rütbeye baktıktan sonra “Teşekkürler, Çavuş.” dedim.

O gece otel odasının minibarındaki bütün viskileri içtim ve yemeği odama sipariş ettim. Kendimi soyutladığım zamanlarda Tieresse’le daha fazla konuşuyordum.

“Aşkım,” dedim. “Şanslıydım ve herhangi bir ücret ödemeden dersimi aldım. Bundan sonra bir daha risk almayacağım. Artık böyle dalgınlıklarım olmayacak. Küçük ihmallerim yüzünden asla kan ter içinde kalmayacağım.” dedim.

“Biraz daha dikkatli olmalısın, amor? Bütün bunlar senin neşeni kaçıracak küçük şeyler.” dedi.

“Dünyevi sevinç hakkımı çoktan tükettiğime inanıyorum.” dedim.

“Senden bunları duymak istemiyorum Rafael” dedi ve dudaklarının dudaklarımın üzerinde gezindiğini hissettim. Ertesi gün, henüz güneş doğmadan evime dönüş yolundaydım.

Sabah markete uğrayıp bir düzine yumurta ve dilimlenmemiş köy ekmeği aldım. Güneşte kurutulmuş domates, sarımsak, kırmızıbiber ve beyaz peynir ile bir frittata* pişirdim. Bir spatula ile birlikte üçer adet tabak ve çatal alıp 6. Kata indim.

“Biraz geç kaldım, ama biraz işlerim vardı.” dedim. “Geçmiş yeni yılınız kutlu olsun.”

Kahvaltıyı hazırladım ve mahkûmlarımın her birine birer tabak verdim.

Moss, “Teşekkür ederiz.” dedi.

Stream, “Geçen sene mahkemelerimizde sekiz bin duruşmaya girdik.” dedi.

Ağzımdaki çikleti çiğnemeyi kestim ve diyeceklerine kulak kabarttım.

“Bunların beş bini habeas corpus** dilekçesiydi.” dedi.

“Peki, o zaman sizlerle yarışabilirim." dedim. "Ben de haftada bin kişiye yemek servisi yapabiliyordum.” 

“İnsan faaliyetlerinin küresel ısınmayı arttırdığına inanıyor musun?” diye bir soru yöneltti.

“Tabii ki inanıyorum.” dedim. Bunun üzerine aşıların otizme neden olup olmadığını, dünyanın düz olup olmadığını ve evrim teorisini kabul edip etmediğimi sordu. Ona sırasıyla hayır, hayır ve evet cevaplarını verdim. Sonra bana dönüp bilim adamı olup olmadığımı sordu.

“Şimdi bu ilginç bir soru, John.” dedim. "İşini iyi bilen çoğu fırıncı ustası kalplerin kimyageridir. Şimdiye kadar son derece bilimsel bir şekilde çalışan iki üç şefle tanıştım. Bana sorarsan, onların hepsi ruhsuzdu ama işlerinde uzman kişilerdi. Sanırım biraz eski kafalıyım. Anlatabiliyor muyum?" dedim.

“Evet, anlıyorum.” dedi. “Tıpkı bizim gibi siz de işin uzmanlarına güveniyorsunuz.”

Moss'a baktım. Yumurtalarını ve ekmeğinin yarısını yemiş ve çatalını tabağın ortasına koymuştu. Stream, bir şeyler söylememi bekliyordu. Ağzıma bir lokma frittata attım. Benden cevap gelmeyince o yine devam etti.

“Bizler, işlerini layığıyla yapan alt basamak mahkeme hâkimlerimize ve savcılarımıza güveniyoruz. Yapılan her itiraz dilekçesini bizzat kendimizin inceleyecek zamanı yok. Siz de dâhil olmak üzere yaşayan herkes, uzmanların vereceği kararlara bağlıdır. Kendini dürüst bir intikamcı yerine koyuyorsun. Oysa sen, ucuz, ikiyüzlü adamın tekisin benim nazarımda.” dedi.

Patlaması beni şaşırtmıştı ve bir an onun bu ateşli konuşmasına hayran kaldım fakat hayranlığımın tiksinti haline gelmesi çok uzun sürmedi.

“İşte yanıldığın nokta burada, John. Anlatıldığına göre sizin uzman dediğiniz duruşma hâkimi,  davanın lehime ertelenmesi yönünde karar vermiş ve DNA'yı test etmek istemişti. Ancak sen ve Jane onun karşısında yer aldınız." dedim.

Stream,” “Çünkü o, yanılıyordu.” dedi.

“Ayrıca sizin mesai arkadaşlarınızdan biri de sizin gibi düşünmedi. Anladığım kadarıyla, Teksas eyaletinin en iyi yargıçlarından ikisi, kararlarını verirken doğru yaptıklarından emin olmak istiyorlardı, diğer ikisi, yani sizler ise buna gerek duymamıştınız.” dedim.

Stream, “Üç nihai karar vericiden ikisini, yani Yargıç Moss’la beni halk seçti. Ahlaki öfkenin*** seni otoriterliğe götürdüğünü görüyorum." dedi.

Önceleri, avukatım hakkında fazla bir bilgim yoktu ama sonra Sargent bana, biraz onun geçmişinden bahsetmişti. Hukuk fakültesine gitmeden önce Ivy League’ta eğitim görmüş, deniz piyadelerinden Teksaslı bir yüzbaşı ona akıl hocalığı yapmıştı. Yazıhanesinin bir köşesinde, uzun, pirinçten bir tükürük hokkası bulunduruyordu ve onu oraya sırf dekorasyon olsun diye koymamıştı. Yüzbaşının ödüllü bir belgesele konu olan biyografisinin bir kopyası Sargent'ın elindeydi.

Bir gece, Javier dediğimiz adam idam edilmişti. Javier, önceden, Batı Teksas'ta bir yerde, bir taksi şoförünü vurduğunu itiraf etmişti ancak son birkaç yıldır gerçekte o işi yapmadığı hususunda ısrar ediyordu. İnfazdan tam bir gün önce, cinayeti soruşturan dedektif,  Javier’in avukatını aramış ve suçu itiraf ettirmek için Javier'e işkence yaptığını kabul etmişti. Anlaşıldığına göre, dedektif, ölüm döşeğindeydi ve oradan sağ çıkıp çıkamayacağı belirsizdi. Avukatı son dakikada bir temyiz başvurusunda bulundu. Dava Yargıtay'a kadar gitti ve saat onu geçene kadar bir karara varamadılar. Daha sonra Javier'in aleyhine beşe dört oyla hüküm verdiler. Saat on bir civarında Javier’in idam edildiği açıklandı. Haber ölüm hücresine düştüğünde en ufak bir protesto yoktu. Sadece şaşkın bir sessizlik hüküm sürüyordu. Sargent,

“Inocente, dinle bak bunu.” dedi. Olvido’nun akıl hocasının biyografisinden bir pasaj okudu.

“Jüriye müvekkilinizin olay yerinde bile olmadığını söylüyorsunuz ama eğer olsaydı bile, tetiği çeken kişi o olmayabilirdi ve tetiği çekmiş olsa bile, iyi bir nedeni olabilirdi. Her bir varsayıma A, B ve C diyelim. Mahkeme salonu, bir cevabın doğru, diğerlerinin yanlış olduğunu ortaya koyan bir laboratuar değildir. Bu iş, ilk kaleyi ablukaya aldığınız sürece, sahada vurulmanızın, dolaşmanızın ya da vurmanızın önemli olmadığı bir beyzbol oyununa benzer.”

Javier için çok üzülmüştüm.

“Her zamanki gibi, Compadre, dediklerini yine tam olarak anlayamıyorum.” dedim.

“Bunun sadece bir oyun olduğunu düşünen polisler ve savcılar değil. Bizim taraf da aynı şekilde düşünüyor. Javier'in bir hiç uğruna hayatını kaybetmesinin sebebi duruşmaları bir spor karşılaşması gibi gören, doğru adım atmayı bilemeyen adamlardır.” dedi ve ardından bana hemen bir soru sordu,

“Sofist kime denir bilir misin?”

“Elbette, biliyorum.” dedim. “Onlara bir nevi filozof da diyebiliriz. Platon'a göre sofistler, gerçeği tanımlamaktan ziyade kendilerini haklı çıkaracak kanıtları arayan kişilerdir."


*frittata: İtalyan omleti

**habeas corpus: Bir kişinin, hukuka aykırı bir tutuklama veya hapis cezasını mahkemeye bildirebileceği ve mahkemeden, genellikle bir hapishane yetkilisi (gardiyan) tarafından, mahkûmu ya da tutukluyu mahkemeye getirilmesini talep edeceği yasal bir hukuk yolu.

***Ahlaki öfke: Ahlâki ilkelerin ağır ihlâli ile bağlantılı aşırı tutku ve öfke. 


(Devam edecek)

MASUM BİR ADAMIN İTİRAFLARI - BÖLÜM 62/4

Teorik açıdan, avukatın delillerle desteklediği savunma dilekçesi ile yargı görüşü arasında önemli bir fark vardır. Birinde ortaya belli bir sonuç çıkması gerekirken, diğerinde buna ihtiyaç duyulmaz. Hiç kimse avukatların tarafsız olmasını beklemez. Oysa yargıçlar, belli bir zümreyi memnun etmek arzusuyla değil, hukukun üstünlüğü ilkesine göre ve yasalara uygun olarak hareket ettiklerini iddia ederler.

Stream ve Moss'un icraatlarının toplandığı kitapçıklarda, söz konusu ayrım tamamen ortadan kalkmıştı. Onlara yanlı kararlarının birer kopyalarını vermeye devam ettim fakat bunu kendime bir vazife olarak görmüyordum. Bazı hikayeler sonradan yazılamayacak kadar uzundur. Ne kadar yazarsan yaz, aklından geçenleri tam olarak anlatamazsın.

Mesela ölüm hücresindeki Nazi komşum, Taylor gibi birini ele alalım: Zenci bir gardiyan, hayatını kurtarmış olsa dahi, Taylor ona bir ekmek kırıntısı dahi vermezdi. Moss ve Stream için de aynı durum geçerliydi. Mahkûmları içeri atmak için ihtiyaç duydukları yasal ilkelerin içini nasıl boşalttıkları ortadayken, benim gibi eski bir mahkûmun onları serbest bırakması, asla söz konusu olamazdı.

Çok değil, bir ay kadar sonra bu kararlılığım iyice zaafa uğramıştı. Onlara temiz çamaşır getirdiğim bir gün Stream,

“Sana karşı kendimizi aklamamız gerektiğini anlıyorum ama bundan önce farkında olmadan yaptığımız hataların karşılığında senin bize kasıtlı olarak yapmış olduğun kötülükleri nasıl izah edeceğini merak ediyorum.”

“Farkında olmadan yaptığınız bir hata neticesinde, masum bir adamın ölümle cezalandırılmasına onay verdiniz. Bu olayı biraz hafife aldığını düşünmüyor musun?” dedim.

“Kararımızın yeterince adil olduğunu düşünüyorum. Beklediğin cevap bu mu?” dedi.

Evet, deyip yanından uzaklaşmalıydım. Bunun yerine,

“Hayır,” dedim. “Hedefim, evrenin ahlakına yeniden denge veya düzen sağlamak değil. Benim burada amacım, bir daha önemli bir pozisyona gelmeniz halinde size iyi bir ders verebilmekle ilgili.”

Stream, “Bu büyük saçmalık. Eğer senin bu ukalaca akıl yürütmen doğru olsa,  dijital saatte dakikalarımı saydırmak için beni buraya tıkmazdın.” dedi.

“Sizlere değerli bir ders vermek ve intikam duygularımı söndürmek birbirini dışlayan şeyler değil.” dedim.

“Çok doğru, bütün mesele de bu zaten.” dedi.

Kafamdaki özlü cevapları prova ettim. "Tartışmayı kazanmış olman haklı olduğunu göstermez." demek isterdim ama artık çok geçti. Bir kez daha o kazanmıştı. Acaba Bodega' nın güvenlik kameraları var mıydı? Adliyenin karşısındaki, her zaman oturduğum yerde veya şehrin herhangi bir yerinde, hâkimleri takip ettiğim bölgelerde, beni kaydeden kameralar var mıydı? Stream’in uçağının enkazında hala DNA’m korunmuş olabilir miydi? Batı yakasından geçerken herhangi bir yerde bıraktığım parmak izim, dedektifler için bir ipucu olabilirdi belki de. Körfezde bir şeylerle uğraşıyor olmam şüpheleri üzerime çeker miydi? Mobil bir restoran açmak için araştırma yaptım. Bir ara hukuk fakültesine gitmek fikri geçti aklımdan. Tieresse'nin vakfında değerlendirebileceğim bir becerim olup olmadığını düşündüm.

Sonunda bunların hiçbirini yapmadım. Bir yarım, bütün bunları yapmayı düşünürken, diğer parçam bunlara zamanımın olmayacağı konusunda ısrar ediyordu. Belki de, Stanford'un öğrencileri gibi, gardiyan olmak iyiden iyiye hoşuma gitmeye başlamıştı.

Kazadan altı ay sonra, Sahil Koruma, arama çalışmalarını durdurduğunu açıkladı. Yeni kanıt ve kazaya ait kalıntıların ortaya çıkması durumunda, çalışmalara kaldığı yerden devam edileceği bildiriliyordu. Bir ay sonra, NTSB tarafından nihai rapor yayınlandı, kaza sebebinin belirsizliğini koruduğu ifade edilirken, mevcut bilgiler dahilinde, kazanın pilotaj hatasından mı yoksa karbon monoksit zehirlenmesinden mi meydana geldiğine dair herhangi bir şey söylemenin mümkün olmadığı açıklanmıştı.

Özel pilot tartışma forumlarında Stream'i hatalı bulanların sayısı hayli fazlaydı. Bir pilotun ortaya attığı teoriye göre, rüzgârın beklenenden daha şiddetli olması sebebiyle uçağın yakıtı bitmiş olabilirdi. Bu açıklama mantıklı görünüyordu fakat diğer bir pilotun işaret ettiği üzere, böyle bir durumda, Stream'in neden acil durum çağrısı yapmadığını açıklamıyordu. Başka bir pilot, telsiz haberleşmesinin kesintiye uğramasının nedeni olarak, neredeyse sıfır dereceye düşen dış hava sıcaklığı sebebiyle kabin ısısını arttırmak için klimayı çalıştırmış olabileceğinden bahsediyordu. Klimadaki muhtemel arıza sebebiyle kabinin karbon monoksit gazıyla dolması sonucunda, hem Stream hem de Moss bilincini yitirmiş, uçak güç kaybetmesi nedeniyle körfez’e düşmüştü.

Haber, Austin gazetesinin eyalet haberleri bölümündeki bir sayfada yer almıştı ve oradan yerel TV istasyonlarında taşındı. Ancak hiçbir büyük ulusal kanal bu olaydan bahsetmedi. Kendimi biraz daha güvende hissettim. Aşağı indim ve mahkûmlarıma son haberleri okudum.

“Altı aydır burada birlikteyiz ve artık geçmişi olduğu yerde bırakabileceğimi düşünmeye başladım, sanırım. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?” dedim.

Moss, “Yaptıklarından sapıkça bir zevk alman hoş değil.” dedi.

“Haklısın Jane. Fakat bana suç işlediğim halde zaman aşımından yargılanamayacakmışım gibi geliyor. Bunun ne kadar heyecan verici bir şey olduğunun farkında mısın?” dedim.

Stream, “Kanunların etrafından dolaşan muhtelif çözüm yolları vardır.” dedi.

“Bu duruşun, John,” dedim. “Tam da bu yüzden, burada olmanı gerektiriyor.”

Günlük yaşantıma kaldığım yerden devam ettim. Colorado, Cortez'e uçtum ve bir haftamı San Juans'ın vahşi doğasında geçirdim. Utah Moab'ta bisiklet kiraladım ve odun sobasıyla ısıtılan tek odalı bir kulübede kaldım. New York'a gittim, iki gün içinde üç Broadway gösterisi izledim. Haftada bir, çarşamba günleri öğleden sonra hal hatır sormak için Olvido ile görüştüm.

Aynı zamanda romantik zamanlarımızı hatırladım. Tieresse gittikçe büyüyen işlerini yavaş yavaş elden çıkarmaya başlamıştı.

“Çalışmak seni artık sıkmaya mı başladı?” diye sormuştum.

“Her insan gibi benim de zayıf bir tarafım var. Kolay kolay vazgeçmem. Eğer yönetecek bir şirketim varsa, tek yapacağım onu ayakta tutmak. Lakin daha fazla kitap okumak, daha fazla film izlemek ve daha fazla müzeye gitmek istiyorum. Elimdekilerin hepsini satmazsam, bunlardan hiçbirini yapamayacağım.” dedi.

“Elden çıkarılacaklar listesine beni de dâhil etmemişsindir umarım.” dedim.

Beni öptü,

“Seni şımarmak istemiyorum, amor. Ufak tefek şeyleri sorun haline getirmemek, insanın ulaşabileceği paha biçilmez bir lüks. Bundan sonra yapmam gereken tek şey isteklerime engel olan her ne varsa kökünden kesip atmak.” dedi.

Artık kimse Stream ve Moss'u aramadığına göre, küçük şeylerden endişelenmeyi bırakabilirdim. Austin'e geri dönmeye karar verdim. Dört yıldızlı bir otelde bir oda ayarladım. Sonra, bir de araba kiraladım. Stream’in evi boş görünüyordu. Bahçesindeki çime bakım yapılmış ve biçilmişti ama pencerelerinden dışarıya ışık sızmıyordu. Öte yandan Moss’un evinde, bütün ışıklar yanıyordu. Sabah olunca, arabama atlayıp onun evine yine bir göz attım. Papaz kocası, arabasına biniyordu. Şakaklarına dökülen saçları ağarmıştı. Aklımdan ona bir not bırakmak geçti.

(Devam edecek)

MASUM BİR ADAMIN İTİRAFLARI - BÖLÜM 61/4

Akşam üzeri, eve döndüm. CNN’de yeni bir haber yoktu. İnternet'ten de hiçbir şey bulamadım. Forum sitelerindeki hakim ve savcılar başka konularda fikirlerini paylaşıyorlardı. Sonunda biraz olsun rahatlamıştım. Umutsuzluk için sadece bir neden yeterli değildir. Birden fazla neden olması gerekir. Umudu yaşatmak için hiçbir neden kalmadığında umutsuzluk ortaya çıkar.

Demerest'in, hücresinde, ırz düşmanı bir gardiyan tarafından tecavüz edilmesinden bir gün sonra, Eyalet Mahkemesi, temyiz başvurumu reddetmişti. Sargent bana Stanford deneyi olarak adlandırılan bir şeyden bahsetti.

“Koğuştaki gardiyanların neredeyse tamamının, hapishanenin zor koşullarına uyum sağlaması tesadüf mü sence?" diye sormuştu.

“Elbette, bu tesadüf olamaz. Bu işi yapabilmeleri için belli niteliklere sahip olmaları gerekir.” dedim.

Sargent, “Hayır, Inocente. Neden sonuç ilişkisini tersine çeviriyorsun. Demek istediğim; o işi yapman, seni o tür insanlara dönüştürür. Stanford Üniversitesinde bilim adamları, bir deney için yirmi dört gönüllü öğrenci seçmişlerdi. On iki lisans öğrencisi gardiyan, on iki öğrenci de mahkûm rolünü oynuyordu. Hiçbiri daha önce herhangi bir suç işlememişti. Gönüllüler, gruplardan her birine rastgele seçilmişti. Birkaç gün sonra mahkûm grubundakiler, delilik alametleri göstermeye, gardiyanlar grubu ise sadistçe ve acımasızca davranmaya başlamışlardı. Davranışlarının her geçen gün aşırıya kaçıp dramatik bir hal alması sebebiyle, yetkililer, deneyi durdurmak zorunda kaldılar.” dedi.

“Bana neyi anlatmaya çalışıyorsun? Gardiyanlara daha fazla sempati duymam mı gerekiyor?” dedim.

 “Hayır. Söylemek istediğim bu değil.” dedi.

O gün öğleden sonra bir trustee hücreme bir yığın kitapçık getirmişti. Ona kütüphaneden hiçbir şey sipariş etmediğimi söyledim. Sargent hücresinden seslendi,

“Onları okuman için ben istedim, Inocente. Biraz aydınlanman gerektiğini düşünüyorum.” dedi.

Kitapçıkları önüme alıp incelemeye başladım. Sargent bana, Yargıçlar Moss ve Stream tarafından verilen idam cezalarının karar özetlerini göndermişti.

Vakalardan birini okudum.

"Allah kahretsin," dedim. Sargent,

“Dur bakalım daha, sen okumaya devam et.” dedi.

Dediğini yaptım. Duruşması sırasında avukatı uyuklayan bir mahkûmun yaşadıkları anlatılıyordu. Birkaç tane jüri üyesi, mahkeme raportörü ve bir mübaşirden oluşan şahitler, avukatın kafasını masaya yatırıp hafiften horladığına ve açık ağzından salyalarını akıttığına dair olayı doğrulayan ifadeleri içeren bir tutanak imzalamışlardı. Yargıç Moss, avukatın önemli bir şey kaçırıp kaçırmadığını söylemenin artık imkânsız olduğunu söylemiş ve bu durumun mahkûma ne gibi bir zararı olabilir ki? diye sormuştu. İki yıl sonra, başka bir hâkim, aynı mahkûmun suçsuz olduğuna karar vermişti.

Başka bir davada, avukatı, mahkemedeki duruşmaya sabah sabah sarhoş gelen bir tutukludan bahsediliyordu. Stream, oyunu mahkûm aleyhine kullanmıştı.

“Her şeyden önce avukatların durumunu izlemek duruşma hâkimlerine yapılan bir saygısızlıktır. Zaten ağır olan iş yüklerine, can sıkıcı yenilerini eklemek için hiçbir sebep göremiyoruz. Eyaletimizin yargıçları, adlarına yakışır, son derece verimli, adil ve güvenilir şekilde görevlerini yürütmektedirler.”

Moss, bu karara bir de uyarı eklemişti.

“Son yıllarda, idam cezasıyla yargılanan mahkûmların vekâletini üstlenen avukatlar, çok sayıda anlamsız itirazlarda bulunmak suretiyle terör taktiklerini benimseyip mahkemeleri suistimal etmektedirler. Bu istismar, mahkemeler, yargı personeli ve kurbanların aileleri için hak etmedikleri bir stres yaratmaktadır. Bu vesileyle, benzer davranışlara devam ettikleri takdirde, bunun mahkemeye bir saygısızlık olarak değerlendirileceğini savunma avukatlarına bildirmek isteriz.”

Sonraki dava, müvekkilinin karısıyla yatan bir duruşma avukatını konu alıyordu. İkili, davalının tutuklanmasından bir hafta sonra avukatın bürosunda birlikte olmuşlardı. Çıkar çatışması son derece netti: Müvekkilin ölüm hücresini boylaması durumunda, evli avukat, metresiyle ilişkisini çok daha rahat bir şekilde sürdürebilecekti. Yargıçlar, Stream ve Moss, olayı bu yönde değerlendirmediler. Avukatın davranışının sorgulanabilir olduğunu kabul etmişlerdi ancak davanın seyri tuhaf bir şekilde kaldığı yerden devam etti, olayda neredeyse müvekkil suçlanacaktı. 

Kitapçıklarda yer alan son dava, tanıdığım biriyle ilgiliydi, o, her seferinde, duş almadan önce, soyunmayı unutan zihinsel özürlü bir mahkûmdu. Ölüm hücresindeki bütün gardiyanlar onun çelimsiz biri olduğunu biliyorlardı. Yargıç Moss, temyiz başvurusunu reddetmişti. Eğer suçlu, cinayeti işleyebilecek zekaya sahipse, idam edilebilmesine yetecek kadar akıl sağlığına sahip olduğunu düşünüyordu. Ayrıca, mahkûmun avukatının, mahkemeye saygısızlık ettiğini ileri sürüp beş bin dolar para cezasına çarptırılmasına hükmetmişti.

“Bu tür davalara bakan avukatlardan çoğunun beş bin dolar parası olduğunu sanmıyorum.” dedim.

Sargent güldü.

“Komik olan ne?” diye sordum.

“Her zamanki gibi, Inocente, esas noktayı yine kaçırıyorsun.” dedi.

“Hangisini?” diye sordum.

“Bu yargıçlardan her ikisine de doğru yolu gösterecek bir sistem yok. Nefret etmek güzel bir duygu. Sadece, nefret ettiklerin doğru o.çocukları olmalı." dedi.

Kitapçıkların bir kopyasını saklamamıştım. Aklımda kalan önemli kısımları yazıp Kansas City'deki halk kütüphanesinden iki çıktı aldım. Reinhardt’ın ziyaretinden sonraki sabah aşağı indim ve mahkûmlarımdan her birine, kendilerine ait idam kararlarını özetleyen kitapçıkların birer kopyasını verdim.

“Size bir teklifim var. İkinizden biri, yazdığınız bu saçma fikirlerden tek bir tanesinin mantıklı olduğu konusunda beni ikna edebilirse, toplam hapis cezanızın bir yılını sileceğim." dedim.

Stream, “Sana hiçbir şey açıklamak zorunda değiliz.” dedi.

“John,” dedim. “Dediğimi anladın mı?” 

“Sen kibirli serserinin tekisin.” dedi.

Moss bir şey söylemek istermiş gibi yüzüme bakıyordu.

“Stanford deneyini biliyor musunuz?” diye sordum.

Moss “Evet.” dedi.

Stream sandalyesine oturdu ve kitabını okuyormuş gibi göründü.

“Seni tebrik ederim, John. Hücremi dağıtıp eşyalarımı çalan, yüzlerine güldükçe bana gazı basan gardiyanlarla empati yapmamı sağladın. Hadi, görüşmek üzere.”

Moss, “Lütfen biraz bekler misin?” dedi.

“Üzgünüm Jane. Korkarım, artık bunu yapamam.” dedim.

Aradan günler geçti, sonra haftalar. Artık onların seslerini duymak, yüzlerini görmek istemiyordum. Aşağıya sadece çöpleri toplamak ve onlara temiz giysiler götürmek için iniyordum.

(Devam edecek)