SON DANS BÖLÜM 27

Hasan, asansöre yönelen Doktorun gidişini izledi şaşkın gözlerle. Umarsızca dönüp Selma'ya baktı. Esther'i böyle bırakıp gitmeye hiçbirinin gönlü elvermemişti ama onun sağlığı için buna katlanmak zorundaydılar. Zavallı kadının odasına girilmesini dahi sakıncalı bulmuştu Doktor. Kemal, sırtını dayadığı duvarın dibine çökmüş, boş gözlerle Esther'in yattığı odanın kapısına bakıyordu.

Koridorun sonundaki pencereden içeri süzülen gün ışığı canlılığını kaybetmiş, alaca karanlık çökmeye başlamıştı. Hasan, ağabeyinin yanına eğilip elini omzuna dayadı.

- Hadi ağabey, bize gidelim, burada beklememizin bir yararı yok, yarın sabah erkenden geliriz yine.

- Yok, siz gidin, ben burada biraz daha kalmak istiyorum, dedi Kemal. 

Hasan karısını yanına alıp ayrıldıktan kısa bir süre sonra Esther'in oda kapısı açıldı. Sesi duyar duymaz hemen toparlanıp ayağa kalktı Kemal. Heyecanla dışarı çıkan beyaz önlüklü sarışın genç kadına seslendi. Heyecandan sesi titriyordu. 

- Hemşire Hanım, eşimin durumu nasıl?  

- Gayet iyi merak etmeyin. Burada koridoru kapatmanız uygun değil. Beklemenize gerek yok ama kalmakta ısrar edecekseniz bekleme salonuna geçin lütfen. Hemşirenin otoriter tarzda konuşmasından rahatsız olmasına rağmen sesini çıkarmadı Kemal. Elini cebine attı. Telefonunu bulamadı. Ofisten çıkarken yanına almış olmalıydı. Muhtemelen bekleme salonunda düşürmüştü. Hızlı adımlarla koridorun başına doğru ilerledi. Salon tamamen boşalmıştı. Koltukların arasında dolaştı. Sehpaların üzerindeki broşür ve dergileri karıştırdı. Başına giren ağrı gittikçe şiddetini arttırıyordu. Danışmada oturan kadına yanaştı.

- Affedersiniz, burada cep telefonumu düşürmüş olabilirim, gördünüz mü?

Kadın, kılını bile kıpırdatmadan cevap verdi.

- Nerede düşürdüyseniz oradadır, benim haberim yok. 

Normal zamanda haddini bildirmesini bilirdi bu kendini bilmez kadına ama eline düşmüştü bir kere. Sakin olmaya çalıştı.

- Hanımefendi, şu numarayı çaldırabilirseniz... Şirkette mi bıraktım yoksa buralarda bir yerde mi düşürdüm ancak öyle anlarım. 

Kadın gönülsüzce eline telefonu aldı, Kemal'in verdiği numarayı tuşladı. Kemal, kalbinin tam üzerinde bir titreşim hissetti. Göğsünü yokladıktan sonra ceketinin iç cebine attı elini. 

- Ohh, işte buradaymış. Sessize almışım. Teşekkür ederim.

Evet, hatırlamıştı. Telefonunu sessize almış, toplantıya giderken masada unutmuştu. Hasan aradığında ofisten çıkarken aceleyle yanına aldığı telefon yine sessiz konumda kalmıştı. Asla ceketinin iç cebine koymazdı telefonu ama telaştan ne yaptığını bilememişti anlaşılan. Uzun zamandır telefonu çalmıyordu. Onca saat aranmadığını düşünüp bunu çoktan fark etmiş olmalıydı. Esther'i gördüğü andan itibaren aklı başını terk etmişti. Arayan numaralara göz gezdirdi. Feridun Bey bile vardı arayanlar arasında. Ümit onlarca kez ulaşmaya çalışmıştı kendisine. Asansöre binip zemin düğmesine bastı. Binanın önüne çıkar çıkmaz Ümit'i aradı. Alo demeye fırsat bulmadan karşıdan geldi ses.

- Hele şükür be abi, saatlerdir cevap vermiyorsun, hepimizi meraktan öldürdün, nerelerdesin?

Bir tek Ümit'ten fırça yemediği kalmıştı. Merak ederler tabii, dedi içinden. Bensiz ne yapacaklarını bilemezler çünkü. Kesin Feridun Bey aratmış olmalı. Bir eşek bulmuş ya, kaybetmek işine gelmez tabii. Yoksa ne Esther'i düşünecek hali var, ne de benim kara kaşıma kara gözüme hayran. Kafasındaki tek soruya cevap arar bu adam sadece, ne zaman döneceğim işin başına?

- Telefonum sessizde kalmış, dedi. Ne yaptınız toplantıda? Boş bulunup işleri sorduğuna pişman olmuştu yine. Cehenneme kadar yolunuz var, dedi içinden.

- Kemal Bey, boş verin siz şimdi toplantıyı. Şoförü de almamışsınız yanınıza. Neredesiniz, Esther Hanım'ın durumu nasıl?

Bir an duraksadı. Ne cevap verecekti? Esasen Esther'e ne olduğunu, onun neden bu psikiyatri kliniğine getirildiğini kendisi de bilmiyordu. Cevdet Bey'in sözlerini hatırladı. Eğer olay ortaya çıkarsa medyanın ilgisini çekeceğinden emin olduğunu söylemişti. Gözünün önünde Esther'in perişan haldeki yatağa bağlı resimleri ve gazete manşetleri uçuşmaya başladı. "Olay, Olay. Reenkarnasyon gerçek mi? Hipnozdan uyanan genç kadın daha önce bilinmeyen bir dil konuşmaya başladı." 

- Önemli bir şey yok Ümit. Evde ufak çaplı bir baygınlık geçirmiş. Bana ulaşamayınca birader de onu alıp hastaneye getirmiş. Bu akşam müşahede altında tutacaklar bakalım. Ben yarın da gelemeyebilirim. Şirket sana emanet. Şu anda başım çatlıyor, bir ağrı kesici alıp yatacağım şimdi. 

- Kemal Bey, Feridun Bey sana ulaşamayınca çok kızdı bize. Gidin, ilgilenin, neredeyse bulun şu adamı, nasıl cevap vermez telefona deyip söylendi durdu. Bir şeye ihtiyacın varsa söyle, ne diyeyim şimdi ben patrona. Bari hangi hastanede yattığını söyle, çiçek gönderip bir geçmiş olsun diyelim.

- Uzatma artık Ümit. Dedim sana, önemli bir şey yok işte. Bir şeye ihtiyacım olursa ben sizi ararım. Hadi iyi akşamlar.  

Telefonu yüzüne kapattı. Sokak lambalarının ışığı akşam karanlığını delmeye başladığında hafif bir ürperti hissetti, yağmur çiseliyordu. Caddenin karşı köşesindeki kafeye doğru ilerledi. Bir şeyler atıştırdıktan sonra garson kendisine kuvvetli bir ağrı kesici bulabilirdi belki.  

***

Ertesi sabah kliniğin bekleme salonunda heyecan doruktaydı. Cevdet Bey, akşamın geç saatlerinde Selma’yı aramış, konsolosluk çalışanını kliniğe gelmesi için ikna ettiğini söylemişti. Kemal saatine bakıp sıkıntıyla içini çekti. Kâh oturuyor, kâh kalkıyor, zaman bir türlü geçmek bilmiyordu. Atıştırmalık bir şeyler ve su almak üzere Hasan’ın yanlarından ayrıldığı sırada kliniğin sürgülü cam kapısı açıldı. Cevdet Bey'in bir adım kadar gerisinde atkuyruğu saçlarını sallayarak ona yetişmeye çalışan sarışın genç kadın, bahsettiği Macar olmalıydı.

- Günaydın dedi, Doktor. Bu sizlere bahsettiğim hanımefendi Zsofia, sağ olsun beni kırmadı. Selma, elini uzatıp "Hoş geldiniz." dedi. Kemal de onun peşinden ayağa kalktı, başıyla selamladığı genç kadına geldiği için teşekkür etti.

- Türkçem, iyi değil çok dedi, Zsofia, bozuk şivesiyle. Umuyor ben yardım edecek size.

Cevdet Bey, kadına oturması için yer gösterdikten sonra hemen döneceğini söyleyip hastanenin doktoruyla konuşmak üzere yanlarından ayrıldı.

Az sonra yanında genç bir doktor olduğu halde geri döndü, Cevdet Bey,

- Esther Hanım geceyi sakin geçirmiş. Herhangi bir sıkıntı yaşanmadığını bildirdi bana Nazmi Bey. Doktor başını sallayarak Cevdet Bey'i tasdik ettikten sonra bıyık altından gülümsedi. 

- Bakalım bugünü nasıl geçireceğiz. 

Yanlarına gelen Hasan elindeki poşetten çıkarttığı bisküvilerden birini açıp yanındakilere ikram etti. Selma, karşısında oturan sarışın kadını işaret ederek,

- Sofia, Cevdet Bey’in dün bize bahsettiği hanım, dedi.

- Hoş geldiniz hanımefendi, deyip nezaketen gülümsedi, Hasan.

Cevdet Bey, genç doktora döndü,

- Nazmi Bey, hastayı görebilecek miyiz şimdi?

- Elbette hocam, siz uygun gördükten sonra.

Kemal içini yakan kararsızlığın pençesinde kıvranıyordu. Ellerini kucağında kenetlemiş, mahzun gözlerle doktorlara bakarken onlardan ufak bir işaret gelmesini bekliyordu. Tam kalkmaya hazırlanıyordu ki, Cevdet Bey'in arkasını dönüp gittiğini görünce vazgeçip oturdu yerine yeniden. Esther’in kendisine gösterdiği tepkiyi hatırladı. Derin bir korkunun izlerini taşıyan gözlerinden nefret fışkırıyordu kadının. Neydi onu bu kadar korkutan? Onu düşman gibi görmesinin sebebi ne olabilirdi? Onca insan arasında karısının  yalnız kendisine gösterdiği bu korkunç davranış derinden yaralamıştı yüreğini. Bunca nefrete yol açacak ne yapmıştı ona? Beyninin içini kemiren düşünceler arasında ateş basıyordu yüzünü. Geceyi bekleme salonunda geçirmiş, gözüne bir gram uyku girmemişti. Eğilip ellerinin arasına sıkıştırdığı başını kaldırdığında herkesin Cevdet Bey'in peşine takılıp gittiğini yanında kimsenin kalmadığını fark etti.

Esther’in yattığı odanın kapısına geldiklerinde Kemal'i göremeyen Profesör, Doktor Nazmi'ye döndü.

- Kemal Bey niye gelmedi?

- Bilmiyorum ki efendim, Esther Hanım'dan çekinmiş olmalı. Siz de bir şey söylemeyince... 

- Olur mu öyle şey. Git hemen çağır, gelsin, Esther Hanım yine aynı tepkiyi gösterecek mi bakalım?

- Peki, efendim, dedi genç doktor. Geri dönüp hızlı adımlarla koridor boyunca ilerleyip Kemal'in yanına geldi.

- Kemal Bey, Hocam sizi çağırıyor. 

- Gerçekten mi? Şaşırdı, kulaklarına inanamadı. Heyecanla hemen fırladı yerinden. Sevinçle bağırdı. Geliyorum, geliyorum. Doktorun önünden koşmaya başladı. 

Odanın içi kalabalıktı. Yatağın baş ucunda bir hemşire, onun yanında daha önce görmediği genç bir doktor dikilmiş, sessizce bekliyorlardı. Cevdet Bey'in hemen arkasında duran Hasan ve Selma'nın meraklı gözleri Esther'in üzerindeydi. Zsofia yatağın başucuna yaklaşırken hemşire geri çekilip yerini verdi ona. Cevdet Bey ve hastanenin genç doktoru Zsofia'nın arkasında yerlerini aldılar. Hasan, Selma’nın omzuna elini attı. Kemal ne olur ne olmaz diyerek hepsinin arkasına siper etmişti kendini. Fısıltı ve ayak sesleri Esther’i uyandırmaya yetmişti. Genç kadının normale dönmesi için içinden dua ediyordu herkes.

Hafiften aralandı gözleri. Işıktan rahatsız olmuştu. Göz kapaklarını kırpıştırdı. Ellerini oynatmak istedi ama yine sıkı sıkıya bağlanmıştı yatağa. Gözleri kocaman açıldı. Başını kaldırmaya çalıştı, etrafına bakındı, neler olduğunu anlamaya çalışıyor gibiydi bakışları. Yüzünün şekli değişik bir hal aldı, korkuyla yoğrulmuş büyük bir şaşkınlık içindeydi. Önce Zsofia’yı, daha sonra yatağın etrafında dikilen insanları uzun uzun inceledi. Gözleri Kemal’e takılır takılmaz içinde büyük bir sancı hissetti, dişlerini sıktı, gözlerini kapatıp avazı çıktığı kadar bağırmaya başladı. Ağzından yine anlaşılmaz sözcükler saçıyordu etrafa. Zsofia ona kendi dilinden bir şeyler söyler söylemez bağırmayı kesti, sakinleşir gibi oldu. Cevdet Bey, sevinçle,

- Gördünüz mü, sakinleştirdi onu, dedi. Zsofia’ya dönüp sordu hemen.

- Ne diyor?

Şaşkın gözlerle Doktor'a baktı Zsofia.

- İnanamıyorum, dedi. Evet, söylediklerinin yüzde doksanını anlıyorum. Fakat farklı bir lehçe konuşuyor. Niye burada olduğunu, çevresindekilerin kim olduğunu soruyor. Bir de…

- Evet? Bir de ne? diye sordu, Cevdet Bey, merakla devam etmesini bekledi. Zofia çekinerek Kemal’i işaret etti.

- O adam beni öldürecek, gitsin buradan diyor!

Kemal, bir adım daha çekti kendini geriye. Hasan, endişe içinde Zsofia'ya yanaştı.

- Sorun bakalım, eşini tanımıyor mu, kim olduğunu bilmiyor mu onun?

Zsofia denileni yaptıktan sonra alaycı bir gülümseme belirdi yüzünde. Şaşkınlığını gizlemek için başka bir yol bulamayan genç kadın eliyle ağzını kapadı.

- Kendisi Prenses Nora imiş. "Benim düşmanım o adam, beni  öldürmek istiyor" diyor.

- Şaka mı bu? diye sordu Kemal, ellerini yana açarak. Esther, onun yaklaştığını görür görmez yeniden çığlık atmaya, bağırıp çağırmaya başladı. Bütün gözler Zsofia’ya döndü.

- Peki şimdi ne diyor, neden bağırmaya başladı yine?  Heyecanla sordu Zsofia'ya Hasan.

- Gitsin buradan, onu görmek istemiyorum, o kaçırdı beni buraya. Ellerimi yatağa bağlattı, beni öldürecek diyor dedi, Zsofia. Genç kadının şaşkınlığı yüzünden okunuyordu.

- Hadi artık onu yalnız bırakalım, büyük bir şok geçiriyor, dedi Cevdet Bey. 

Hep birlikte odadan dışarı çıkıp bekleme salonuna doğru ilerlediler.

Cevdet Bey, Kemal’e yaklaştı. Usulca kulağına eğildi.

- Sizinle biraz konuşabilir miyiz?

- Hocam isterseniz benim odama geçelim dedi, yanlarındaki genç doktor.

Üçü birlikte odaya girip kapıyı kapattılar. Masanın başına Cevdet Bey geçti, Kemal Bey ile hastane doktoru karşısına oturdular. İçini çektikten sonra anlatmaya başladı Cevdet Bey:

- Bakın Kemal Bey, sizi çok iyi anlıyorum. Esther Hanımın tedavisini ben üstlendim. Şimdiye kadar böyle bir olay başımıza gelmedi. Zsofia Hanım'ın bir süre Esther'in yanında kalmasında fayda görüyorum. Aralarında bir güven oluşursa zamanla her şeyin normale döneceğine inanıyorum. Elbette Zsofia Hanım'la da bu konuyu konuşmamız gerekir. Teklifimizi kabul eder mi bilmiyorum. Ben sizi tedavi süresince yalnız bırakmayacağım, bütün randevularımı iptal ettirdim, Esther Hanım normale dönene kadar hep yanınızda olacağım. Anlaşılan o ki, eşiniz bambaşka bir dünya yaratmış hayalinde. Onun dünyasında yer alamayan her şey kendisini olumsuz yönde etkileyebilir. Etrafında gördüğü her nesne, yeni insanlar onu şaşırtıp korkutabilir. Bu nedenle karınızı yeni şoklardan uzak tutup yumuşak bir geçiş ortamı sağlamak gerekiyor. Zsofia'nın yardımıyla eşinize sorular sorup hafızasında onu meşgul eden şeyleri öğrenmeye çalışacağız. Hayalini kurup içinde bulunmak istediği ortamı, insanları, arkadaşlarını... Ani geçişlerin travmatik sonuçlar doğurabileceğinden endişeliyim. Bu nedenle elimizden geldiği kadar Esther Hanım'ın suyuna gidip isteklerini yerine getirmek zorundayız. Zaman içinde her şeyin normale döndüğünü göreceksiniz. Ha, bir de şu var. Maalesef kendisine zarar vereceğinizi, ona kötülük yapacağınızı düşünüyor sizin. Zsofia, eğer bizimle çalışmayı kabul ederse, sizin ona zarar vermek gibi bir niyetiniz olmadığını telkin edecek ona. Yani Esther Hanım'ın sizi kabul edebilmesi için biraz zamana ihtiyacı var.

Kemal sesini çıkarmadan dinledi Cevdet Bey'i. Genç Doktor girdi araya,

- Hocam, ayrıca hanımefendinin dışarı çıkması… Ne bileyim, farklı insanları görmesi, arabalarla, uçaklarla karşılaşması iyi olmayacaktır. Esther Hanım'ı bir süre daha kontrolümüz altında tutmamız iyi olur sanırım.

- Evet, ben de bundan bahsedecektim dedi, Profesör. Kemal’e döndü.

- Yine de son karar sizin Kemal Bey, dedi. Elindeki kartviziti uzattı. Beni dilediğiniz zaman arayabilirsiniz.

Devam edecek

AĞAÇ EV SOHBETLERİ # 87

Sevgili DeepTone tarafından organize edilen Ağaç Ev Sohbetleri etkinliğimizin 87. Haftasına girmiş bulunuyoruz. Daha önceki haftaların sohbet konularını ve konuları öneren arkadaşlarımızın isim listesini burada bulabilirsiniz. Bu haftanın konusunu sevgili Sessiz Gemi/Kavanozdaki Beyin belirledi. Birçok fikir üretilmesine karşın tamamen ortadan kaldırılması mümkün görünmeyen  "ötekileştirme" ile yıllar boyunca dünyayı derinden etkileyen "hümanizm" konuları üzerinde düşüncelerimizi paylaşacağız. Arkadaşımız blogunda yayınladığı bir video söyleşisinden hareketle, felsefe, siyaset, din ve ahlâk bakımından insanı ilgilendiren bu iki başlık altında sonu görünmeyen bir yolculuğa çıkaracak bizleri. Bu haftaki konumuzda şu sorulara cevap arayacağız; 

"Dünyayı geniş bir açıdan görebildiğinizi düşünüyor musunuz? "Ötekileştirme" kavramı size ne ifade ediyor? Hümanist olmanın tam anlamını biliyor musunuz? "Normal" kavramı hakkında ne düşünüyorsunuz?" 

Dünyada her şeyi bildiğini iddia etmek hiç kimsenin harcı değil. Her gün yeni şeyler öğrenip tecrübe sahibi oldukça bilgimizin ne kadar yetersiz olduğunun farkına varıyoruz. İnsan yaşamı boyunca istediği kadar gezip görse, ciltler dolusu kitap okusa bile sınırlı ömründe dünyayı ve hayatı tam olarak anlamaya yetecek seviyede bilgi ve tecrübeye ulaşamaz. Bu bilinçle,  bilgimi arttıracak bütün fikirlere açık tutmaya çalışıyorum zihnimi. Sadece insan değil canlı cansız bütün kainat benim için ilham ve bilgi kaynağı. Bağnazlık derecesinde sıkı sıkıya bağlandığım bir inanç ya da ideolojim olmadığı için mümkün olduğunca geniş bir açıdan bakmaya çalışıyorum dünyaya. Yine de dünyayı görebildiğimi söylemek hem fazla iddialı hem de kibirlilik olur sanırım.

"Ötekileştirme" kendinden farklı insanları ve insan topluluklarını söz, davranış ve yaptırım yoluyla aşağılama, değersizleştirme ve düşman görme şeklinde tezahür eden ayrımcılık faaliyetidir. Ötekileştirme, insan onuruna ters bir kavram olmasına rağmen insanın doğasında var olan bir tür arıza, ahlâksızlıktır. Ötekileştirme, diğer pek çok sözcük gibi bilinçli olarak yaratılan algılarla gerçek anlamını yitirmiş aynı zamanda. Şöyle ki, ötekileştirenler ötekileştirildiğini iddia edip mağdur durumda gösteriyorlar kendilerini günümüzde. 17. yüzyılın önemli düşünürlerinden John Locke'un (1632-1704) daha önce kaleme aldığım "tabula rasa" yani "boş levha" önermesine göre insan, doğduğunda boş bir kağıttan ibaret. Çevre koşulları onun yaşamı boyunca zihnini doldurmakta. Bir başka deyişle her insan eşit doğar, farklılık olarak dile getirilen kavramların hepsi yine insan tarafından icat edilmiş ve topluma mal edilmiştir. Biyolojik bazı özellikleri dışında insan ırkının genleriyle kendinden sonraki nesillere aktardığı tek şey egoizmdir. Yani insan, dünyaya ilk adımını attığında kendi türüne karşı üstünlük taslayabilecek hiçbir özelliğe sahip değildir. Düşünme yetisine sahip tek canlı türü olan insanın fiziki durumundan ya da zeka seviyesinden doğan farklılıkları zamanla avantaja çevirmek ve bu sayede diğerlerine karşı üstünlük sağlamak  insanlık onuruyla bağdaşmaz. 

Ötekileştirmeyi bütün toplumlara sinsice kabul ve nüfuz ettiren iki önemli kurumdan biri siyaset, diğeri ise dindir. M.Ö 11.000 yılından itibaren insan türünün avcı/toplayıcılığı bırakıp tarım ve hayvancılığa başlayarak yerleşik düzene geçmesiyle birlikte siyaset ve din dünya sahnesinde yerini almıştır. Efendilik ve köleliğin, farklı inançların yol açtığı ayrımcılık, bilim ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte insanın doğuştan getirdiği egoizmle birleşip ötekileştirmeyi getirmiştir. Sınıfsal farklılıkların yani toplumda iktidar ve zenginliğe ulaşan insanlarla geride kalanlar arasında adaletsizliğin, eşitsizliğin insanları ne denli ötekileştirdiği hepimizin malumudur. Ayrım yapmaksızın bütün dinler bu ayrımcılığı bir kat daha pekiştirerek gerekli zemini hazırlamış, bazen doğrudan bazen de siyaset ve ticaret kanalıyla insanların ötekileştirilmesine hizmet etmişlerdir. Uyguladıkları plân ve  taktikler çoğu zaman o kadar sinsicedir ki en akıllı geçinenler bile bu tuzağa düşmekte, farkında olmadan insanları ötekileştirmeye alet etmektedir. Örneğin, yoksullara ve ihtiyaç sahiplerine yardım etmek bütün dinlerde yer alan ilahi bir emirdir. İlk bakışta saygı duyulacak ve hepimize sempatik gelen bu düşüncenin ötekileştirmeyi kurumsallaştıran bir davranış olduğunu görmekte zorlanırız. Oysa yapılması gereken, sadaka kültürünün insan onuruna yakışmayan bir gelenek olduğunu kabul ederek herkese hakkı olan emeğinin karşılığının verilmesi, adaletin ve eşitliğin sağlanarak yardıma muhtaç tek kişi kalmayacak şekilde gerekli tedbirlerin alınmasıdır. 

Hümanizm, yani insancılık, ötekileştirmeye tamamen karşı fikirleri savunan, tanrı-merkezciliğin terk edildiği, etik ve adalet kavramlarına ve bütün insanların eşitliğine inanan, aklı her şeyin üstünde tutan bir ideolojidir. Kökeni antik Yunana kadar dayanan bu akım, Abbasilerde 8. YY'ın sonlarına doğru cihad anlayışının büyük ölçüde terk edildiği, bilim, sanat ve kültürün doruğa ulaştığı, Arap olmayanlarla iç içe yaşamaya başlandığı, İslamiyet'in Altın Çağı olarak bilinen bir dönemde hüküm sürmüş ve Endülüs'e kadar genişleyip Hristiyanlarda Rönesans'ın temellerini atmıştır.  

Bu tanım çerçevesinde kendimi "Hümanist" ideolojiye yakın görüyorum. Ancak İslamiyet'in Altın Çağı ve Rönesans dönemlerinde bir ölçüde kendini hissettiren bu fikir akımının rasyonel düşünce çerçevesinde insanın hırs ve egoist tabiatına ters düştüğünü kabul etmek zorundayım. Bununla birlikte idealimin gerçekleşmeyeceğini bilsem de fikri temelde, hümanizmin, insan onuruna yakışan bir düşünce sistemi olduğunu savunmaya devam edeceğim. Bu yaklaşımın ötekileştirmede bir panzehir olduğunu düşünüyorum. Bununla birlikte;

Hümanizm prensiplerine aykırı her türlü fikir, davranış, icraatın karşısında durmamın savunduğum bu ideolojiye ters olduğunu ileri sürerek ötekileştirmeyi yaptığımı iddia edeceklerin tuzağına düşmeyeceğim. Şöyle ki her türlü fikir özgürlüğünü savunurken, eğer bu fikir, figür, davranış ve görüşler hümanizme zarar veriyor, insanları ötekileştiriyorsa buna karşı durmak gerektiğine inanıyorum. Sözgelimi doğuştan gelen özelliğinden dolayı ya da inançları gereği kadını ötekileştiren, ona erkekten farklı bir değer atfeden, ayrımcılık yapan fikir, inanış ve davranışlara itiraz etmek benim aksini düşünenleri ötekileştirdiğim manasına gelmez. Çünkü onlar bilerek ya da bilmeden kadını aşağılayan, şiddete maruz bırakan düşünce ve davranışları savunmaktadırlar. 

Hümanizmi en geniş manada düşünüyorum. En azılı terörist, en acımasız katil, genelevde çalışan bir fahişe benim gözümde birer insandır. Bu insanları bu konuma getiren toplum ve çevre şartlarıdır. Onları sadece suçlamak, cezalandırmak, ayıplamak ve toplumun dışına atmak doğru bir yol değildir. Doğduğu anda birbirinin aynı olan insanların hangi olumsuz koşullar altında terörist, katil ve fahişe olduğunu düşünmek ve bu koşulları ıslah ederek ortadan kaldırmak, bir insan olarak yapmamız gerekenlerin başında gelir. 

"Normal" kavramına gelince; bu da çoğunluğun ve güç sahiplerinin tanımladığı yapılması ya da yapılmaması gereken şeylerdir. Ötekileştirmenin önemli bir unsuru ve nedenlerinden biridir. Bu yüzden insanların bir kısmı "normal" görmedikleri LGBT'yi ötekileştirir. Bu yüzden kadının yeri ev, görevi çocuk bakmaktır derler. Kadın sanki insandan farklı bir türmüş gibi ötekileştirilir. Ortadan kaldırılması mümkün olmayan bir kavramdır "Normal". Çünkü insanın doğasında bulunan egoizm, kendi yaptıklarını iyi başkalarınınkini kötü olarak tanımlamakta sakınca görmez. Yaptığı kötülükleri gizler, iyilikleri öne çıkarır. Suçladıkları insanların yanlış ve hatalarını kendi yaptığı zaman bundan rahatsız olmaz. 

Yukarıda iki temel nedenine işaret ettiğim ötekileştirme, sömürü, şiddet, baskı, terör ve savaş gibi insan onuruna yaraşmayan, insan aklıyla bağdaşmayan eylemleri doğurmaktadır. Sonuçta küresel sermayenin hüküm sürdüğü teknoloji çağına ve insan fıtratına aykırı olması sebebiyle ötekileştirmeyi tamamen ortadan kaldırmak mümkün görünmese de hümanist fikirleri tam anlamıyla iktidara taşımanın, insanları bu konularda eğiterek bilinçlendirmenin yeni bir Altın Çağ ya da Rönesans hayali kurmaya engel teşkil etmeyeceğini düşünüyorum. 

SENİ GÖRDÜM RÜYAMDA

Alışveriş ettikten sonra eve geri dönüyoruz birlikte. Dükkanların sıra sıra dizildiği bir çarşı içindeyiz, öğle kalabalığı başlamamış henüz, sokaklarda yürüyen insanlar seyrek. İki elim poşetlerle dolu, hele sağ elimdeki bayağı ağır, zorluyor beni. Söylenip duruyorum, bu kadar şeye ne gerek vardı diye...

Derken, geniş bir meydana açılan sokak ağzına geliyoruz. Burası kalabalık, olağan üstü bir durum göze çarpıyor. İnsanlar birbirlerinin yüzüne bakıp ne olduğunu anlamaya çalışıyor. Umursamadan yoluma devam ediyorum karşı sokak boyunca. Yerler kiremit rengi parke taşlarıyla kaplı. Geri dönüp bakıyorum, sen yoksun! Geride kalmışsındır diye aldırmadan yoluma devam ediyorum. Arkamda birinin adım seslerini duyuyorum. Bu sen olmalısın. Kulağıma gelen kalın bir erkek sesi. Sen değilsin! "Görüyor musun, insanlık kalmadı, güpegündüz hırsızlık yapıyor adamlar." diye söylenip duruyor. Kim bu peşimdeki adam diyorum içimden, başımı geri çeviriyorum. Esmer, elli atmış yaşlarında, başında eski püskü şapkası olan hırpani kılıklı herifin teki! Cevap vermeden yürümeye devam ediyorum. Belli ki adam takmış kafayı, yarenlik edecek benimle. Beni izlerken lâflamaya devam ediyor. Israrla ona cevap vermiyorum. 

Sokak bitiyor, dar bir geçide giriyorum. Adam hâlâ peşimde. Burası bildiğim bir yer, ana caddeye çıkmak için kestirme yol. Geçidin sonu mağaraya dönüşüyor. Hoppala, nereye geldim ben diye şaşırıyorum. Biraz gidince ileride bir mazgal görüyorum. Mazgalın üstü demir parmaklık, aşağı ışık süzülüyor. Uzun süredir beni takip eden adamın arkasından sarı saçlı, zayıf, bir genç beliriyor. Biraz rahatlıyorum, demek bu geçit, mağara ve mazgal başkaları tarafından da kullanılan bir yol. Sanki mazgalı önceden hatırlıyorum. Eskiden demir parmaklığı kilidinden kurtarıp aşağı çekince merdiven halini alırdı. Bu kez mazgala ulaşan merdiven içeride, sabit. Merdivene çıkıp kapağı kaldırıyorum ama bir terslik olduğunu fark ediyorum. Başka bir merdiven mazgala dayanmış açılmasına imkan vermiyor kapağın. Arkamdaki sarışın, genç adam mağaranın duvarına yarasa gibi tünemiş beni izliyor. Hırpani adam genç olana dönüp "Hadi, kapana kısıldı, vur şunu!" diye bağırıyor. Zaten güçlükle durduğum merdiven basamağı üzerinde dengemi kaybediyor, düşüyorum, ağır poşetler ellerimden kayıyor. Sarışın genç adam silahını doğrultup ateş ediyor, ben hırpani adamı kendime siper ediyorum. İki el silah sesi çınlıyor mağaranın duvarlarında. Hayır, vuramıyor beni, iki atışı da karavana. Derken gözlerimi açıp bilgisayarın başına koşuyorum.

Eşim ne oldu ne bu telaş diye soruyor, rüya gördüm, unutmadan yazayım hemen şunu diyorum. Bana soruyor, kimi gördün diye. Şiirsel bir cevap veriyorum:

 "Seni gördüm seni, bırakıp gitmişsin beni"

Eser Sahibi: PAKA*

Oyuncular: Ben, eşim, Mahmut, Zübeyr

Sahne: Kemeraltı sokakları

Reji: Ertuğrul İmer

Efekt: Korkmaz Çakar

Seslendiren: Siz

* Poposu Açık Kalan Adam

SON DANS BÖLÜM 26

Beş katlı özel hastanenin danışma bankosundaki sekreter heyecanlı üç ziyaretçiyi Esther’in bulunduğu kata yönlendirdi. Odaya girer girmez gördükleri manzara yürek burkucuydu. Kol ve ayaklarından sıkıca yatağa bağlanan genç kadın, saçı başı dağılmış, kolunda serum hortumlarıyla gözleri kapalı bir şekilde sessizce yatıyordu önlerinde. Yatağın yanı başındaki sandalyede oturmakta olan Cevdet Bey, beklediği ziyaretçileri karşısında görünce yerinden fırladı hemen. Yanındaki genç doktorla birlikte ellerini kavuşturup yüzünü yere indirdi, üzgün görünüyordu. Karşısında esas duruşa geçip beklemekten başka ellerinden bir şey gelmeyen doktorlar, şaşkınlıktan deliye çevirmişti Kemal'i. Hasan, bir taşkınlık yapması ihtimaline karşı gözünü ağabeyinden ayırmıyordu. Sessizliği ilk bozan Selma oldu.

- Cevdet Bey, Esther'i yalnız bırakmadığınız için teşekkür ederiz ama hepimiz onun neden bu hale geldiğini merak ediyoruz. Şimdi ne durumda kendisi? 

- Şu anda ilâcın etkisiyle uyuyor, biraz sonra durumu anlayacağız, dedi Doktor. Kendine gelmesi için ona biraz zaman vermemiz gerekiyor, siz isterseniz danışmanın yanındaki salonda bekleyin. Merak etmeyin, benim müşahedem altında, Esther Hanım uyanır uyanmaz size haber vereceğim.

Doktorun sözünü dinleyip dışarı çıkarlarken Cevdet Bey, yanındaki genç doktorun kulağına bir şeyler fısıldadı. Genç adam başını sallayıp hasta yakınlarının önüne düştü ve bekleme salonuna kadar onlara nezaret etti.

İnsan bir felaketle karşılaştığında ilk tepkisi büyük olur. Şanssızlığından dem vurur, kendini suçlar, isyan eder. Duygular şiddetini yitirince aklı başına gelir, kaderine razı olur, çaresiz kabullenmek zorunda kalır her şeyi. Kemal de bir insandı sonuçta. O da her insan gibi Esther'in halini görünce sorup öğrenmeden esiri olmuştu duygularının. Öfkesine hakim olamamıştı, hayvani dürtülerle saldırmıştı Kenan Bey'e. Şimdi düşününce doktora yaptığı o çirkin hareketi hiç mi hiç yakıştıramıyordu kendisine. Eline ne geçmişti sanki, Esther hakkında hiçbir şey öğrenememişti. Sinirlerine gem vurmayı başarabilseydi, doktorlara sorup Esther'e ne olduğunu öğrenebilecekti belki de.

Bekleme salonu sakindi, köşede asık suratlı genç bir çift, karşılarındaki duvarı boydan boya süsleyen tabloya gözlerini dikmiş kıpırdamadan oturuyorlardı. Kemal içine çöreklenen can sıkıntısını soluğuna yükleyip ıslığa benzer bir ses eşliğinde dışarı saldı. Neden Hipnoterapi Merkezinden alıp buraya getirmişlerdi karısını? Danışmanın bulunduğu bankonun üzerinde CE-SA Psikoterapi Merkezi yazıyordu. Bulundukları yer Cevdet Bey'in kendi özel kliniği olmalıydı. Sevgili karısını kobay olarak mı kullanıyorlardı yoksa? İçine kurt düşmüştü bir kere. Ne yapacağını bilmez halde bir süre ayakta bekledikten sonra  önünde cam sehpaların bulunduğu mavi kanepelerden birine, Hasan'ın yanına oturdu. Selma heyecandan yerinde duramıyor, danışmanın önünde bir aşağı bir yukarı tur atıyordu. Üçü birlikte doktordan gelecek haberi beklemeye koyuldular.

Yaklaşık on beş dakika geçmişti ki, koridordan kesik kesik çığlık sesleri duyuldu. Endişe içinde Esther'in odasına doğru koştular birbirlerini ezercesine. Kemal odadan içeri adım attığı anda sesler bir kat daha yükseldi. Esther, avazı çıktığı kadar bağırıyor, boğazını yırtarcasına garip sesler çıkartıyordu. Vücudunu saran bantlardan var gücüyle kurtulmaya çalıştı. Canına kastedecek bir canavar görmüşçesine Kemal'e doğru gözlerini pörtleterek attığı tiz çığlıklar, korku filmlerindeki sahnelerle boy ölçüşebilirdi. Genç Doktor, koluna girdiği genç adamı dışarı çıkarmak istedi. Kemal, sert bir hareketle elini itti doktorun.

- Görüyorsunuz işte, tahammül edemiyor, korkuyor sizden, sizi gördüğünde öfkesi katbekat artıyor. Bunun nedenini bilmiyoruz ama size verdiği tepki ortada! diyen Doktor, Kemal'i çekiştirirken ısrarla onu odanın dışına sürüklüyordu.

- Ben kocasıyım onun, neden korksun benden, diye çıkıştı Kemal. Esther'in bakışları gerçekten korkunçtu, adeta kin kusuyordu. Kemal, genç kadının gösterdiği tepkinin odağında olduğunu kabullenmek zorundaydı. Gözleri doldu, ister istemez ikna olup çıktı dışarı. Kemal'in ayrılmasıyla birlikte Esther, sakinleşmiş, çığlıkları kesilmişti. Anlaşılmaz şekilde tuhaf sesler çıkıyordu ağzından, bir şeyler anlatmaya çalışıyor gibiydi. Gözlerinin ateşi sönmüş, bitkin düşmüştü, yorgun gözlerini çevresinde dolaştırmaya başladı. Başta Cevdet Bey, genç doktor olmak üzere, odada kalan Selma ve Hasan endişeyle Esther'in tuhaf davranışlarını izlemeye başladılar.

- Durun, sanırım bir şey anlatmak istiyor, dedi Cevdet Bey. Esther'in ağzından çıkan sesler mırıltıya dönüşmüştü. Kısa bir süre sonra hiçbir şey anlaşılmıyor, dedi Doktor, can sıkıntısıyla. Bu kez genç Doktor şansını denemek istedi, biraz daha yaklaştı genç kadına. Sesini olabildiğince yumuşatarak,

- İyi misiniz? Bir şeye ihtiyacınız var mı? diye sordu. Esther, genç doktorun yüzüne bakıp fısıltı halinde bir şeyler söyledi. Selma, yatağa doğru birkaç adım attı, Esther'in cevabını merak ediyordu.

- Ne diyor? diye sordu Doktor'a endişeyle.

- Bilmiyorum, farklı bir dil konuşuyor sanki, dedi genç Doktor gözlerini devirerek.

Cevdet Bey, Esther'in elini tutup onu sakinleştirmek istedi. 

- Ne diyorsun güzel kızım, ne oldu sana? Korkma, bak hepimiz burada, yanındayız. 

Esther yine bir şeyler mırıldanmış fakat verdiği cevabı kimse çözememişti yine. Bir şeyler çıkıyordu ağzından ama dediklerini anlayan yoktu. Gözlerini çaresizlik içinde tavana dikti Esther, çevresinde kendisine yardım edebilecek kimsenin bulunmadığının verdiği umutsuzluk içinde içini çekti. Nefesini toplayıp hesap sorarcasına bir şeyler anlatmaya çalıştı Cevdet Bey'e. Doktor, ellerini açıp yanındakilere döndü.

- Evet, sanırım farklı bir dil konuşuyor ama bilinen dillerden biri değil bu. Şaşkınlığı gözlerinden okunuyordu. Ne İngilizce, ne Fransızca ne de Almanca... Doğu Avrupa dillerini çağrıştırdı bana. Slovakça ya da Rumence gibi bir şey olabilir. Anlamıyorum, nasıl olur böyle bir şey!   

Esther'in göz kapakları ağırlaşmıştı. Konuşmaları fısıltıya dönüştü. Doktorun çaresizliği şaşırmıştı Selma'yı, anlamsız gözlerle Hasan'a baktı. 

- Neler oluyor? diye sordu endişeyle. Ne diyorsunuz Doktor? Böyle bir şey nasıl olabilir? Odadan çıktı, panik içinde koridorda volta atan Kemal'in yanına koştu kocasıyla birlikte. 

- İçerde garip şeyler oluyor Kemal, dedi Selma. Esther, konuşmaya başladı fakat ne dediği anlaşılmıyor. Peşlerinden gelen genç Doktor araya girdi.

- Evet, hanımefendi doğru söylüyor. İnanılmaz bir şekilde bilmediğimiz dilden bize bir şeyler anlatmaya çalışıyor!

Cevdet Bey odadan çıkarken Kemal'e yakalandı. 

- Ne diyor bunlar Doktor? diye çıkıştı. Lütfen bana durumu mantıklı bir şekilde izah edin. Ne yaptınız karıma? Ne yabancı dili. Esther'in bildiği sadece iki dil var, biri ana dili Almanca, diğeri İngilizce. Bir de Türkçe'yi öğrendi burada tabii. Hiçbir şey anlamıyorum. 

Cevdet Bey, sakin bir şekilde cevaplamaya çalıştı Kemal'in sorularını.

- Kemal Bey, önce sakin olun biraz. Esther hanım, kendine geldi, sağlığı gayet iyi. Bu güzel bir gelişme. Ancak farklı bir dil konuşuyor, bu dilin ne olduğunu henüz bilmiyoruz. Heyecanlanıp bu olayı fazla yaymamamız gerektiğini düşünüyorum. Aksi halde bütün medya çöker üstümüze. Bugüne kadar tıp tarihinde benzer bir durumla karşılaşıldığını duymadım. Böylesine sıra dışı bir olay medyanın ilgisini çekecektir kesin. Hastayı Hipnoterapi Kliniğinden alıp buraya getirmelerini istememin sebebi bu. İnternette bunun benzeri bazı olayların rivayet edildiğini görmüş ama ciddiye almamıştım. Demek ki oluyormuş! Ben de çok şaşkınım. Biraz bekleyelim zaman içinde kendi diline döner muhtemelen. Şimdi Esther Hanım'ın dilini konuşan birini bulmamız lâzım, aksi takdirde onu anlamak çok zor. Müsaadenizle ben konuyu biraz araştırmak istiyorum.

Kemal ve diğerlerinin şaşkın bakışları arasında gözden kayboldu doktor. İşler gittikçe sarpa sarıyordu. Hep birlikte bekleme salonuna geçip bir sonraki sürprizi beklemeye başladılar. Yaşanan bunca olaydan sonra hiçbir şeye şaşıracak durumları kalmamıştı artık.

Beş dakika sonra Cevdet Bey uzun boylu bir adamla geri döndü.   

- Bu beyefendi Doktor Jovica Popovic, hastane müdürü bana Sayın Popovic'in dünya dilleri konusunda engin bilgiye sahip olduğunu söyledi. 

Cevdet Bey, yanında getirdiği doktoru Kemal ve yanındakilere takdim ettikten sonra hep birlikte Esther'in odasına doğru ilerlediler. Kemal dışında herkes Esther’in odasına girdi. Sesleri duyan Esther gözlerini açtı, şaşkın halde yeni gelen doktora dikti gözlerini. Ağzından bir kaç kelime döküldü. Jovica söylediklerini anlamamıştı. Bildiği bütün dilleri kullanarak genç kadınla iletişim kurmaya çalıştı. Yanındakiler merak içinde nefeslerini tutmuş doktorun ne diyeceğini bekliyorlardı. Esther, birkaç cümle daha kurdu. Jovica bir sürü dilden ona karşılık vermeye çalıştı ama bir türlü anlamıyordu kadının dediklerini. Başını sallayarak odadan dışarı çıktı. Diğerleri de uzun boylu doktoru takip ettiler. Dışarıda merak içinde haber bekleyen Kemal, doktorun yanına koştu. Cevdet Bey başta olmak üzere, Kemal, Hasan, Selma ve genç doktor, hepsi birlikte merakla Jovica'nın ağzından çıkacak sözlere kilitlendiler. Doktor Popovic, anlatmaya başladı.

- Bakın ben Sırbistan doğumluyum. Dünyada konuşulan dillerin hepsini bilmesem bile hangisi olduğunu ayırt edebilirim. Ancak Esther Hanım’ın konuştuğu lisanı, size şudur diye kesin bir şekilde söylemem mümkün değil maalesef. Sözleri tam olarak anlaşılmasa da hanımefendinin konuşmasını biraz Macarcaya benzettim. Bu dilde birkaç kelime biliyorum sadece, başka bir bilgim yok. Sizlere daha fazla yardımcı olamadığım için üzgünüm. 

Birbirlerinin yüzüne baktılar. Kemal, bulunduğu yere çöktü, başını ellerinin arasına alıp dirseklerini dizine dayadı. Ağlamaklı bir sesle,

- Delirttim kadını sonunda, işinin de, Feridun Beyinin de… Aklına işle ilgili ne varsa sıralıyordu. Hasan elini ağabeyinin omzuna koydu,

- Sıkılma, düzelecek her şey, derken sözlerine kendisini de inandırmaya çalışıyordu bir yandan.

Selma, doktoru suçlamıyordu. Cevdet Bey, Esther’i orta yerde bırakmamıştı yine de, bir an olsun yanından ayrılmamıştı. Bir şeyler yapmaya çalışıyor, bir çare bulmak için kıvranıyordu.

- Peki, şimdi ne yapmayı düşünüyorsunuz Doktor Bey? diye sordu. 

- Yapılması gereken şu ki, diye başladı söze Doktor. Esther Hanım'ı bir süre misafir etmemiz şart, onu burada gözetim altında bulundurmamızda fayda görüyorum. Zira ortam değişikliklerine karşı fazlasıyla duyarlı. Hafiften öksürerek sesini düzeltti. Macaristan Konsolosluğunda tanıdığım biri var, kendisi orada çalışan genç bir hanım. Bir süre önce tedavi için gelmişti bana. Eğer telefonunu bulabilirsem, akşam kendisiyle görüşüp bize yardımcı olmasını isteyeceğim. Eğer ricamı geri çevirmezse Esther Hanım'la iletişim sorununu halletmiş oluruz.

- Peki, sonra ne olacak Doktor? diye girdi araya Hasan.

- Sonra duruma bakarız. Daha önce söylediğim gibi böyle bir durum tıp tarihinde kayıtlara geçmemiş bugüne kadar. Görünen o ki, hastamız henüz trans halinde. Yani başka bir dünyada yaşıyor diyebilirsiniz. Gözleri ister açık ister kapalı olsun, fark etmez. Bu böyle ne kadar sürecek diye soracak olursanız, inanın ki bilmiyorum. Ama onunla iletişim kurabilirsek eminim işe yarayacaktır. Sözlerini bitirdikten sonra hareketlendi. Ben müsaadenizi istiyorum şimdi, şu anda hastanın bütün fiziksel fonksiyonları normal, endişe edilecek bir durum yok. Odasına yavaş yavaş alışıyor. Çevresine karşı aşırı duyarlı. Yeni bir yüz ya da mekân değişikliği kendisini tedirgin edebilir. Bu nedenle sadece nöbetçi hemşire ilgilenecek kendisiyle.

Devam edecek. 

ÖZNELLİK ve NESNELLİK ÜZERİNE

Sevgili DeepTone'la tadına doyamadığım tartışmalardan sonuncusu "Nesnellik ve Öznellik" üzerineydi. Bu tartışmanın fitilini ateşleyen Paulo Coelho'nun Simyacı adlı kitabı hakkında yaptığım değerlendirme oldu. Söz konusu yazıma yaptığı yorumlarda,

"Kitap yazıları, değerlendirmeleri, eleştirileri, yorumları nesnel olmalı, kişisel düşünce ve beğenilerimizden söz etmemeliyiz, okuru yönlendirmemeliyiz, kitap yazılarında tarafsız olunmalı, içerik, üslûp (yönünden) belki yazının sonunda ayrıca bir not düşüp, şimdi kişisel düşüncemi de yazayım diyebiliriz, ya da yorumlarda söyleyebiliriz. Mesela, çocuğumun okumasını bile istemem cümlesi tarafsız değil, fena halde özel. Bunu yazının sonunda ayrıca bir not olarak düşmek, kitap okurları için daha faydalı olur."  diyerek büyük bir içtenlikle görüşlerini belirtmişti. Aynı konuda ayrıca,

"... kitap çıkarırsan kitaptaki görüşlerin tarafsız olsun diyorum. Sevip sevmemek de değil. Kitap, film, müzik, sanat gibi eleştirilerde sevmek, sevmemek, beğenmek, beğenmemek diye bir ölçü yok zaten, sevip sevmemek, beğenip beğenmemek bir yorum veya eleştiri değil, kişisel duygular bunlar. Yorum ve eleştiride yöntemler vardır, yorum ve eleştiri tarafsız olur. ... yaza yaza kişisellikten uzaklaşmalısın, duygularından, öznellikten sıyrılınca ustalaşırsın yani işte. Bunu eşinle bir konuş sen yine..." şeklinde önerilerde bulunmuştu.

Öncelikle DeepTone'un genç yaşına rağmen benden daha donanımlı olduğunu, yaptığı yorumlara, eleştirilere ve önerilerine değer verdiğimi, yukarıdaki alıntıları konuya açıklık getirmesi bakımından kullandığımın bilinmesini isterim. İkincisi, bilgisine güvendiğim Edebiyat Fakültesi mezunu eşimin de doğal olarak! DeepTone'la aynı fikirde olduğu ifade etmiş olayım.

Konuya girmeden önce nedir bu öznellik, nesnellik bir bakalım:

Kişisel duygu, düşünce ve sezgilere dayanan anlatım özelliğine ÖZNELLİK denir. Öznel anlatımda, söz söyleyenin değer yargılarını yansıtan bir yorum vardır; dolayısıyla bu tür cümlelerde anlatılanlara başkaları katılmayabilir.

Kanıtlanabilirlik niteliği taşıyan, kişisel duygu ve düşünceleri içermeyen yargılar NESNELdir. 

Edebiyat ve diğer bütün sanat dallarının sadece şekilsel öğelerinde NESNELLİK vardır ve bu husus bütün sanatçıların, yazarların, çizerlerin uyması gereken kaideler bütünüdür. Peki nedir bu kaideler? Edebiyatta, imla ve yazım kurallarına riayet etmek, dili güzel kullanmak, duygu ve düşünceleri karşı tarafa en kısa yoldan kolayca anlaşılır bir şekilde aktarmak vs. Resimde perspektif kaidelerine uymak, renk ve gölgeleri uygun seçmek, müzikte kulağa hoş gelecek tarzda uygun notaları, diyezleri, bemolleri kullanabilmek. Bu konulara kim karşı durabilir ki? Elbette nesnelliğin bu konularını ben de önemsiyorum. Ancak,

Sevgili DeepTone'un nesnellikten kastı bu değil. Yukarıda bahsettiğim şekil öğelerinin üzerinde yazının içeriği de nesnel olması gerekir diyor ki, bu konuda ben onunla aynı fikirde değilim. İçerik bakımından tamamen nesnel olması gereken tek kavram "hukuk" tur. Çünkü hukuk, kişisel duygu ve düşüncelere, değer yargılarına yer vermemesi gereken, öznellikten uzak, evrensel bir değerdir. 

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü öğretim üyelerinden Şafak Ural, bir makalesinde edebiyat ve sanatın ÖZNELLİĞİ'ne dikkat çekerken onların nesnellikle ilişkisini mantık bağlamında şöyle kuruyor. "Edebiyat ve sanatı, mantık ile ilişkilendirmek ilk bakışta imkansız gibi görünmektedir. Çünkü sanat ÖZNEL'dir, ispat söz konusu değildir, çokanlamlıdır, duygularla iş görür. Fakat buna karşılık mantık, nesneldir, tek anlamlı bir dildir, ispat söz konusudur. Aralarındaki bu keskin farklara rağmen, çok önemli bir ortaklık da mevcuttur. Bu ortak nokta, sanatı sanat yapan, onun sahip olduğu formdur. Bir sanat eseri, uyum, ritim, kadans, oran ve orantı başta olmak üzere nesnel birtakım özelliklere sahiptir. Bu nesnel özellikler, sanat ile mantık arasında ilginç bir ilişki kurulmasına da olanak verir."* 

Bütün blog yazılarım, özellikle kitap değerlendirmelerim içerik bakımından öznel, yani kişisel duygu ve düşüncelerimi yansıtır. Okur, yazdıklarıma katılabilir ya da katılmayabilir, olumlu ya da olumsuz eleştiri getirebilir. Yazılarımda tarafsız olma zorunluluğum olduğunu düşünmüyorum, sınırsız fikri özgürlükten yanayım. Sadece bir konuda DeepTone'a hak verdim. Simyacı kitabını eleştirirken kullandığım "Çocuğumun okumasını bile istemem, yaşam, yazarın anlattığı gibi değil çünkü." derken bu cümlemin maksadını aştığını ve gerçek düşüncemin duygularıma esir düştüğünü kabul ediyorum. Zira çocuklarımın tamamen özgür yetişmesine imkan verdim, bugüne kadar asla şu kitabı okuyun ya da okumayın demedim. Yetiştirilme tarzları belli yaştan sonra onlara herhangi bir düşünce empoze etme imkanını ortadan kaldırmıştı. Kitap seçimlerinde olduğu kadar meslek seçimlerinde de özgür iradelerini kullandılar.

İyi bir yazar olmanın yolu nesnellikten mi geçer? Sanmıyorum. Toplumun kabul ettiği sınırlar içinde kalmamız mı gerekiyor yazmak için? Eleştiride şeklin ve kuralların nesnel, içeriğin öznel açıdan yapılması gerekmez mi? Öznelliğin olmadığı içerik değerlendirmelerine eleştiri diyebilir miyiz? Geniş halk kitlelerinin teveccühünü almak uğruna öz değerlerimizi, kişisel düşüncelerimizi feda etmemiz ne derece doğru? Evet, toplumun bazı kesimleri fikirlere tahammül edemiyor, hatta tepkilerini en sert şekilde gösteriyor. Sanatçı öznelliğini bir tarafa koyup toplumun istediği yönde mi tarzını belirlemeli yoksa topluma önder mi olmalı? Orhan Pamuk, yaptığı araştırma ve değerlendirmelerine dayanarak "Ermenilere soykırım uygulandı" demek suretiyle kişisel fikrini ortaya koyamaz mı? Başarıdan bahsederken, yazarın Nobel Ödülünü almasının bir sebebi de onun eserlerindeki öznel yaklaşımları değil mi? Bu tür kısıtlamaların olduğu bir ortamda sanatta ilerleme nasıl sağlanabilir?

ODTÜ Felsefe Bölümünden Prof. Dr. Ahmet İNAM, yıllar önce köşe yazarlığı yaptığı bir dönemde "çok öznel" yazılar yazdığı için yazarlığına son verildiğini belirtiyor bir yazısında.** "O kadar öznel yazıyordum ki, bu öznelliğin zaman zaman "gizemli" bir özellik taşıdığını söylüyorlardı. Neden duygulardan, aşktan, acılardan söz ediyordum ki? Hayata yoğun kalıp düşüncelerle, sığ malumatla bakanlar açısından dünyanın bunca sorunu dururken "kendi küçük duygu ve düşünce dünyasından" yola çıkarak konuşmak, yazmak, bir sorumsuzluk, dünyanın bunca sorununa karşı duyarsızlıktı. Sen kim oluyordun da kendinden, kendi iç dünyandan söz edebiliyordun. Senin yapman gereken, asla kendini karıştırmadan olanı olduğu gibi "nesnel" bir biçimde ortaya koymandı."

İnam, öznellikten kastını şu cümlelerle anlatıyor: "Öznellikten  anladığım, keyfilik, duygusallık, farklı bakışlara kör bir anlayışın yanında bir çıkarcılık değil. Öznelliği Türkçenin sağladığı olanakla "öz-nelik" olarak okuyabiliriz. Öyle bir "neliğe", "ne oluşa" sahibiz ki, bu özümüzdür. "Üvey-nelik" değildir, bizden gelen, biz olandır. Bilgiyle ilişkiye geçen, bilgiyi duyan, yaşayan, özümseyen ÖZ NİTELİĞİMİZ dir. Canımızın bilgiye açık, bilgiye içten, has ilişkiye geçen yanımızdır ÖZNELLİĞİMİZ. Gerçekle öznelliğimizi karşılarız. Gerçeği yorumlayan, anlamaya çalışan, gözleyen, deneyleyen, kavramlaştıran, kuramlaştıran güzümüzdür ÖZNELLİK."

Ve devam ediyor, "Dünyayı kendi gözüyle görüp, kendi düşünme ve düş gücüyle kavrayamayan biri insan olma özelliğini geliştiremez. ÖZNELLİĞİNİ geliştiremeyenin nesnellikle olan bağı dar kalıplar içinde sığ bir biçimde oluşur. Bilgisini bir yük gibi taşır, ezbercidir, şekilcidir. Konusuyla ilgili malumat bombardımanının üzerine gelmesini engelleyecek öznel gücü olmadığı için edindiği malumatı yorumlayamaz, malumat yığınının altında kalır. Hangi malumatla nasıl çalışacağı konusunda karar alamaz, seçim yapamaz. Farklıyı, yeniyi göremez. Yapışıp içinden çıkmaktan korktuğu dar bir bilgi alanında dolanır durur." 

Yazılarımda öznellik vazgeçemeyeceğim bir unsurdur bu yüzden. Aksi takdirde yazmamın bir anlamı kalmaz. Daha ötesi, varoluşumun sebebi. Süleyman Demirel Üniversitesi öğretim üyelerinden Asst. Prof. Dr. Soner Soysal, yayınladığı bir makalenin sonuç bölümünde, varoluşçu felsefenin kurucularından Soren Kierkegaard'ın tamamen katıldığım şu sözlerine yer veriyor.  

"...Kendimize ait bir yaşam yaşayabilmek için, bize nasıl yaşamamız gerektiğini, değerlerimizin ne olması gerektiğini, bu değerlerle ilişkimizin nasıl olması gerektiğini söyleyen ya da dayatan hiçbir şeye boyun eğmemeliyiz. Çünkü böylesi girişimler ya da bunların kurumlaşmış halleri bizden kendileri için yaşamamızı talep ederler. Varoluşumuz en değerli şeyimizdir; gerçekte sahip olduğumuz ve olabileceğimiz tek şeydir. Dolayısıyla da, onu başkalarının elleriyle değil, kendi ellerimizle şekillendirmeliyiz. Kendi varoluşumuzun senaryosunu başkalarının yazmasına izin vermemeliyiz. Aksi takdirde, bize ait olduğunu zannettiğimiz ancak bize ait olmayan, bizim olmayan bir yaşamı yaşamış, kendi yaşamımız içinde bir figürana dönüşmüş oluruz."*** 

Her hangi bir eserin eleştirilmesinde öznelliği sonuna kadar savunurken eseri yaratan sanatçının kişiliğine yönelik eleştirileri kabul edilemez bulduğumu belirtmek isterim. Her türlü nesnel ve öznel eleştiri eserle sınırlı olmalı, sanatçının her eseri ayrı değerlendirilmelidir.      

WILLIAM SHAKESPEARE

Kitabın Adı: William SHAKESPEARE 

Genel Yayın Yönetmeni: Ömer DOĞAN 

Sayfa Sayısı: 156

Yayınevi: Maviçatı Yayınları

Türü: Derleme

Shakespeare adı, bildim bileli hep ürkütmüştür beni. Onu anlayabilecek kıvama gelmek için derin bir edebi bilgi gerektiğini düşünürdüm. Bu düşüncem hâlâ geçerli elbette. Üniversitenin ilk yıllarında, Ankara'da, Cüneyt Gökçer'in Kral Lear'i canlandırdığı oyunu izledikten sonra hiçbir şey anlamamış, sadece abartılı kostümler ve sahne dekoru kalmıştı aklımda.

Bugüne kadar yüzden fazla dile çevrilen 38 oyun, 154 sone ve şiirleriyle haklı bir üne sahip yazar, yaklaşık dört yüz yıldır kendisinden söz ettirmeyi başarıyor. 23 Nisan 1564 tarihinde Stratford'da doğan Shakespeare, yine bir 23 Nisan günü 52 yaşında hayatını kaybetmiş. 

Okuduğum kitap bir derleme, yazarı yok. on dört kitaptan yapılan alıntılardan ibaret. Özellikle son sayfalara doğru yazım hataları göze çarpıyor. Kaynakça olarak gösterilen kitaplar da muhtemelen birbirinden alıntı olduğu için sık sık tekrara düşülmüş. Bu olumsuzluklarına rağmen Shakespeare ve yaşadığı dönem hakkında doyurucu bilgiler içeriyor. Dolayısıyla kitabı ilgiyle okuduğumu belirtmek isterim. 

Öncelikle Shakespeare'in hayat hikayesine ilişkin kesin bilgilerin olmadığını, zamanla onunla ilgili bir sürü hikaye üretildiğini görüyoruz. Öyle ki, aslında Shakespeare diye birinin hiç yaşamadığı ve adının Kraliçe I. Elizabeth dahil olmak üzere o dönemde 80 kadar yazar ve düşünür tarafından kullanıldığı yönünde kanıtlanmamış iddialar var. Yapılan detaylı araştırmalar, ünlü yazarın hırslı, pinti, hırsız, tefeci, zampara, kokainman biri olduğunu çıkarıyor ortaya. 18 yaşına geldiğinde, kendisinden yedi yaş büyük bir kadınla evleniyor. Daha sonra yazdığı şiir ve oyunlarla dikkatleri üzerine çeken yazar, izinsiz olarak girdiği, soylu bir zata ait arazide geyik avlarken yakalanıyor ve sahibi tarafından iyice hırpalanıyor. Hırsızlıkla suçlanan yazar, karısını Stratford'da bırakıp Londra'ya kaçmak zorunda kalıyor ve bu sayede geniş kitlelere sanatını aktarma imkanı yakalıyor. 

Shakespeare'in sanat çevrelerince özel kılınmasının, değerinin gün geçtikçe daha çok anlaşılmasının birçok sebebi var. Tarihi olaylardan esinlenen oyunlarında yer alan karakterler insani özelliklerin tümünü kapsıyor. Söz sanatlarında yeri doldurulamayan sanatçının mirası kabul edilen ilk toplu basım eserleri 800.000 kelime içeriyor ve bunların 1.700 adeti kendisi tarafından çıkarılmış. 

Kitaptan edindiğim kısa bilgiler bile sanatçıya olan hayranlığımın artmasına yetti. Rönesans döneminin İngiltere'sinde refah seviyesi yüksek. Bu dönemde sosyal hayatın geliştiğini ve sanatsal faaliyetlerin arttığını öğreniyoruz kitaptaki bilgilerden. Yazarın başlıca eserlerine, trajedi, komedi ve tarihsel oyunlarına, sonelerine, dillerden düşmeyen karakterlerine ait değerlendirmelere, kadına bakış açısına, Osmanlı, Türk ve Müslümanlar hakkındaki düşüncelerine, cinsel mizah öğelerine, eserlerinin müzik ve sinema dalına yansımalarına detaylı bir şekilde yer veriliyor kitapta. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'ya yayıldığı dönemde batı toplumunun Türk ve Müslümanlara bakış açısı hiç hoş değil. Rönesans etkisiyle Katolik Kilisesinin baskısından kurtulup kendi Anglikan Kilisesini kuran İngilizler Müslüman Türkleri yalancı, baş düşman, cahil, sahte peygambere inanan kişiler olarak görürlerken onları en ağır hakaret sözcükleriyle anıyor. Shakespeare'in eserlerinde de yer yer bu nefreti görmek mümkün. Ancak kitabın hemen savunmaya geçerek Shakespeare'in bu yargıya varmasındaki sebebin onun İslamiyet hakkında yeterli bilgiye sahip olmadığını defalarca tekrarlamasını, Kur'an'dan ayetleri delil göstermek suretiyle İslam dininin yalancılığa karşı durduğunu belirtmesini gereksiz buldum.

William Shakespeare, geç de olsa senin ve eserlerin hakkında bir parça bilgi sahibi oldum, biliyorum bu son derece yetersiz ama umarım bu, geniş dünyana girmem için hoş bir vesile olur. 

AĞAÇ EV SOHBETLERİ # 86

Sevgili DeepTone tarafından organize edilen Ağaç Ev Sohbetleri etkinliğimizin 86. Haftasına girmiş bulunuyoruz. Daha önceki haftaların sohbet konularını ve konuları öneren arkadaşlarımızın isim listesini burada bulabilirsiniz. Bu haftanın konusunu sevgili DeepTone belirledi. Arkadaşımız bizi çocukluğumuza götürüyor bu kez. Konumuz şöyle;

"Çocukken size aile ve akrabalar tarafından yalanlar söylendi mi, kandırıldınız mı, inandırıldınız mı? Veya, siz yalanlar söyler miydiniz, hayali olaylar uydurur muydunuz? Masum yalanlar tabii ki, seni leylekler getirdi gibi"  

Çocukken ailemin bana pek yalan söylediğini hatırlamıyorum. Bildiğimiz tek bir gerçek (!) vardı o zamanlar. Bütün bebekleri leylekler getirirdi. Tam hatırlayamıyorum ama sanırım yedi sekiz yaşlarında falan olmalıyım. Hürriyet gazetesinin yeni doğan ilânlarındaki, leylek gagalarında taşınan kundakta bebek resimleri çok hoşuma giderdi o zamanlar. Benden sonra doğan iki kardeşimi getiren leylekleri görememiştim. Gece vaktiydi doğumları, uykuda olduğum saatlerdi. Yanılmıyorsam en küçük kardeşimin doğumundan sonra uyandırmışlardı beni, sana bir kardeş daha geldi diyerek. Evde herkesin yüzü gülüyordu, bana bebeği gösterirlerken leyleği sormayı unutmuştum heyecandan.

Realist karakterim o yaşlarda harekete geçmiş olmalı. Düşünmeye başlamıştım, leylek, o incecik gagasıyla koca bebeği nasıl taşıyabilirdi? Havada uçarlarken ya da bacaların tepesinde tüneyen leylekleri görmüştüm ama hepsinin gagaları boştu. Gagasının ucunda kundak taşıyan bir leylek görsem, bütün şüphelerim ortadan kalkacak, bu asil kuşlara sonsuz saygı duyacaktım. Bu işte bir bit yeniği olmalıydı, ısrarla anneme, anneanneme biz nasıl doğduk nev'inden bilimsel sualler sormaya başladığımı hatırlıyorum. Her ikisi birden mahcup bir gülümseme eşliğinde "Seni de kardeşlerini de leylek getirdi." demeye devam ediyorlardı. İnanmıyordum artık onlara ama işin içinden de çıkamıyordum bir türlü. Bana gerçeği söylemiyorlar, benden bir şeyler gizliyorlardı. 

Günlerden bir gün aile dostumuz Kübra Teyze misafirliğe geldi bizim eve. Anneannem yaşlarında kısa boylu, kırmızı suratlı tombul esprili bir kadındı, rahmetli. Baharın sonlarına doğruydu sanırım. Açık sokak kapısının arkasında hayat dediğimiz dar ve uzun salondaki kanepeye oturmuş, ilgimi çekmeyen konularda sohbet ediyordu bizimkilerle birlikte. O gün bugündü. Kafaya koymuştum, şu leylek meselesini masaya yatıracak, gerçeği öğrenmek için elimden geleni ardıma koymayacaktım. Amacım Kübra Teyze'nin önünde annemi ve anneannemi sıkıştırmak, küçük düşürmek, işin iç yüzünü öğrenmekti. "Bebekler nasıl doğar?" diye sordum ortaya. Annemin yüzü kızardı hemen, sesini çıkarmadı. Kübra teyze gülerek "Leylek getirir bebekleri, seni de o getirdi." dedi. Birbirleriyle muzipçe bakıp gülüşmeye başladılar. Konuyu kapatmak istiyorlar, araya laf karıştırmaya çalışıyorlardı. Bu durum beni daha da hırslandırmıştı, edepsizce "Hayır, leylek falan getiremez, bana yalan söylüyorsunuz." diyerek huysuzluk çıkartmaya başladım. Kararlılığımı göstermiştim onlara, onlar için kaçış yolu yoktu artık. Annem, "Yeter ama bak rahatsız oluyor Kübra Teyzen, ayıp uzatma artık" dedikçe ben Nuh diyor peygamber demiyordum. Sonunda Kübra Teyze gözlerini kocaman açıp eliyle işaret ederek "buradan çıktın işte" deyiverdi. Sesim kesilmişti birden. Utanmıştım, söylediğine anlam veremiyordum yine. Acaba ağzımı kapamak için son noktayı mı koymuştu yoksa gerçekten bebekler oradan mı çıkıyordu, hâlâ dediğine inanamıyordum. Beni mahcup etmek, utandırmak için mi böyle söylemişti? Yüzüne baktım Kübra Teyze'nin, şaka falan yapmıyordu, tepkimi ölçüyordu sadece. Annemle anneannem yüzleri kızarmış, mahcup bir halde, bizim konuşmamızı izliyordu. "Yalan söylüyorsunuz," dedim. "Bebek oradan çıkamaz, o kadar küçük yerden nasıl çıksın ki?" diye direttim. "İster inan, ister inanma, nereden çıktığını öğrendin işte, hadi şimdi git dışarıda oyna." diye karşılık verdi Kübra Teyze, artık onun da sabrının taştığını görüyordum. Ama benim kafam iyice karışmıştı. "Bana ne, bana ne, beni kandırıyorsunuz, bana doğruyu söyleyin. Bebek çıkamaz oradan." diye mızmızlanmaya devam ettim. "Yetti artık, daha ne söyleyeyim sana, orası lastik gibi açılır, bebeği çeker, çıkarırsın içinden işte, tamam mı?" dedi, "Lastik gibi ha," dedim. Şaşırmıştım ama biraz ikna olmuştum. Dediği doğru olabilirdi. En azından leylek hikayesinden daha gerçekçi görünüyordu. Kübra Teyze doğruyu söylemişti. O gün, benim için unutulmaz bir gündü, mütevazı varoluş sorunsalıma nihayet rasyonel bir yanıt bulmuştum.