GÜZEL YAZMA SANATI # 5

Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi tarafından noktalama işaretlerinin önemine ilişkin yazılan bir makalede, (*) öğretmenlerin % 66'sı yazıda kullanılan noktalama işaretlerinin metnin daha iyi anlaşılması, % 40'ı metinde anlam karışıklığının önlenmesi, % 37'si ise metindeki jest, mimik, vurgu, tonlama ve duraksama işlevlerini yerine getirdiğini ifade etmiştir. Aynı araştırmada, öğrencilerin en zorlandığı noktalama işaretlerinin, sırasıyla; noktalı virgül, iki nokta ve virgül, en kolaylarına gelenlerin ise nokta ve soru işareti olduğu ortaya çıkmıştır. Bence noktalama işaretleri arasında hayati öneme sahip en önemli noktalama işaretleri "nokta" ve "virgül" işaretleridir. Noktanın cümle içinde nerede kullanılması gerektiğini bilmeyen okur yazar olmadığını düşünüyorum. Virgül konusuna gelince bilinen bir örnekten yola çıkabiliriz;

"Oku da adam ol baban gibi, eşek olma!" cümlesindeki virgülün yerini,

"Oku da adam ol, baban gibi eşek olma!" şeklinde değiştirmemiz durumunda, birilerinin hayatımıza kastetmeyeceğini kim garanti edebilir?

Cümlede gereksiz sözcük kullanımı yazılarımızı ne kadar bozarsa, gereksiz yerlerde virgül ve diğer noktalama işaretlerini kullanmak da aynı ölçüde özenle yazdığımız bir yazının değerini düşürebilir. Cümle içinde noktalama işaretlerinin yerlerini belirlerken yazdığım yazıları yüksek sesle okumanın işe yaradığını fark ettim. Vurgulanmak istenen yerler, yan cümlelerin bütünlüğünü bozmaksızın nefes alınan bölümler ve kulağa gelen seslerin ahengi, nerede hangi noktalama işareti kullanılacağı konusunda bize kılavuzluk edebilir. Bunun için her şeyden önce iyi bir okuyucu olmak gerekir elbette. Cümle içinde virgül işaretinin kullanılması gereken yerler TDK'da 15 başlık altında toplanmış ve bazı önemli uyarılar yapılmıştır. Aşağıda önemli gördüğüm bazılarından bahsedeceğim. Ayrıca konuyu pekiştirmek amacıyla örnek cümleler içinde kullanılmasını göstereceğim.

1. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinde ve konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitiminde virgül kullanılır.

 Sık sık hata yapıyorsun, dedi. 

- Necdet'i ara, hemen geri dönsün, dedi.

- Bugün ayrılıyor musunuz, diye sordu.

2. Kendisinden sonra gelecek cümleye bağlı olarak red, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle haydi, elbette gibi kelimelerden sonra virgül konur.

Evet, yorumunuzda belirttiğiniz görüşlere aynen katılıyorum.

3. Metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra virgül konur.  

Önce iyice düşünüp, bir karara varıp müteahhidi aradı. 

4.  Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra virgül konmaz.

Markete varınca ilk sokaktan sağa dönmelisin.   

5. Metin içinde ve, veya, yahut, ya...ya bağlaçlarından, tekrarlı bağlaçlardan ve pekiştirme ve bağlama görevindeki de/da bağlacından önce ya da sonra virgül konmaz.

Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin.

Hem ağlarım hem giderim.

Gerek sen gerekse o bu işi yürütme kabiliyetine sahip değil.

İster inan ister inanma.

Ne yardan geçerim ne serden.

Çok kitap okursan güzel de yazarsın. 

6. Metin içinde -ince/ınca anlamıyla zarf-fiil olarak kullanılan mi/mı ekli sözcüklerden ve şart ekinden sonra virgül konmaz.

Erken yattım mı hayatta uyku tutmaz beni.

Aklın varsa göle.

Bir sonraki bölümde görüşmek üzere, sevgiyle kalın.